«Πάλι καλά που δεν απένειμαν το Νόμπελ Οικονομίας  στην Ευρωπαϊκή Ένωση»  θα γράψει καυστικά η εφημερίδα Liberation, για τη βράβευση σε μια στιγμή που η Ευρωπαϊκή  Ένωση δέχεται την μεγαλύτερη κρίση της ιστορίας της.

Οι υποστηρικτές εστιάζουν στην μακροχρόνια περίοδο ειρήνης που απολαμβάνει η Ευρώπη και που περιλαμβάνει και τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης, οι οποίες χωρίς την βοήθεια της Ένωσης μπορεί να  μην είχαν  αποτινάξει τα απολυταρχικά διεφθαρμένα καθεστώτα.

Ωστόσο η χρηματοπιστωτική κρίση, η οποία εξελίχθηκε σε κρίση θεσμών και κρατών, υπενθυμίζει το εκ γενετής σφάλμα μιας ατελούς πολιτικής ένωσης. Το όνειρο   για ενοποίηση πάει περίπατο γιατί τα σημαντικότερα κράτη-μέλη τσακώνονται για το πόσο κράτος και πόση αγορά θέλει το καθένα και κάθε χώρα ασκεί τη δική της εξωτερική πολιτική με πρώτη και καλύτερη τη Γερμανία. Στο μεταξύ όλοι  οι συμμετέχοντες άρχισαν να συνειδητοποιούν τις προεκτάσεις της απόφασης των Βρυξελλών της 8^ης Μαΐου του  2010.

Στο ομιχλώδες αυτό τοπίο τα εθνικά κοινοβούλια δεν μπορούν να αποφύγουν την κριτική ότι απλώς συγκατατίθενται σε προειλημμένες αποφάσεις, εφαρμόζοντας αδιαμαρτύρητα τις αποφάσεις των Βρυξελλών. Αυτή η καχυποψία αμαυρώνει την αξιοπιστία της δημοκρατίας.

Οι αρχηγοί των κρατών έχουν δεσμευτεί να εφαρμόσουν καθένας στη χώρα του μια σειρά μέτρων για τη δημοσιονομική, οικονομική, μισθολογική πολιτική τα οποία στην ουσία είναι δουλειά των εθνικών κοινοβουλίων. Το πολιτικό πρότυπο που προτείνεται φαίνεται γερμανικό.

Όμως, ακόμη και μέσα στη Γερμανία όλο και πιο συχνά διατυπώνεται η άποψη ότι το νεοφιλελεύθερο  όνειρο έχει αποτύχει.  «Η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης , που συνέβαινε πίσω από την πλάτη των λαών, βρίσκεται σε αδιέξοδο διότι δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς να προσαρμοστεί ο έως σήμερα συνήθης διοικητικός τρόπος λειτουργίας σε μια ισχυρότερη συμμετοχή των λαών», επισημαίνει ο Γερμανός φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας.

Για τον εκπρόσωπο της δεύτερης γενιάς της Σχολής της Φρανκφούρτης , οι πολιτικές ελίτ κάνουν ότι δεν καταλαβαίνουν και συνεχίζουν απτόητες το εγχείρημά τους και τη φίμωση των Ευρωπαίων πολιτών. Ο Γερμανός φιλόσοφος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης, επισημαίνει ότι η Γερμανία έχει στραφεί σε ένα εγωκεντρισμό άνευ προηγουμένου. Αυτή η εικόνα της Γερμανίας για τον εαυτό της εξορίζει τη μέχρι πρότινος κουλτούρα της εχεφροσύνης μιας μη στρατιωτικής δύναμης. Η μεταβολή για τον Χάμπερμας φαίνεται κυρίως μετά την κυβερνητική αλλαγή του 2005 ακόμη και στην ευρωπαϊκή πολιτική. Η ιδέα του Γκένσερ για το `ευρωπαϊκό κάλεσμα` μιας Γερμανίας που συνεργάζεται κλιμακώνεται προς την απροκάλυπτη διεκδίκηση μιας «ευρωπαϊκής Γερμανίας σε μια γερμανικά διαμορφωμένη Ευρώπη».

Σε μια στιγμή αμφιβολιών και απαισιοδοξίας, σε μια χρονική περίοδο βαθιάς αβεβαιότητας για το μέλλον της ευρωπαϊκής ιδέας, υπάρχουν ακόμη φωνές και μέσα στη Γερμανία όπως ο Χάμπερμας που καταθέτουν την εμπιστοσύνη τους στην ευρωπαϊκή ιδέα.

Ίσως, εντέλει, στρέφουμε το βλέμμα μας σε τελείως λάθος κατεύθυνση, κοιτάζοντας προς τα πάνω, προς τις πολιτικές ελίτ. Ίσως, επισημαίνει ο Χάμπερμας τα ανύπαρκτα κινήματα μπορούν να προκύψουν από κάτω, από την κοινωνία των πολιτών.