ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΙ

Αλαμπουρνέζικα

«Ήχος είναι η αλλαγή στην ειδική κατάσταση διαχωρισμού των υλικών μερών και στην άρνηση αυτής της κατάστασης – απλά μία αφηρημένη ή μία ιδεατή ιδεατότητα, σαν να πούμε, αυτού του ειδικού. Αλλά αυτή η αλλαγή, έτσι, συνιστά η ίδια, άμεσα, την άρνηση του υλικού ειδικού υφίστασθαι, που, γι’ αυτό, είναι πραγματική ιδεατότητα της ειδικής βαρύτητας και συνοχής – δηλαδή θερμότητα. Η θέρμανση των σωμάτων που ηχούν, όπως ακριβώς εκείνων που πλήττονται ή υφίστανται τριβή, είναι η φαινομενική όψη της θερμότητας, η οποία γεννιέται συλληπτικά μαζί με τον ήχο».

Ποια είναι η γνώμη σας για την παραπάνω πρόταση;

Αν σας έλεγα ότι η πρόταση ήταν μια δική μου προσπάθεια για σύνθετη σκέψη, το πιθανότερο είναι να χαμογελάσετε ειρωνικά για το παραλήρημα και την έκταση των ασυναρτησιών μου. Αν, όμως, σας πω ότι η παραπάνω πρόταση είναι του μεγάλου γερμανού φιλόσοφου Hegel, τότε θα είστε πολύ πιο συγκρατημένοι στις κρίσεις σας. Θα διαβάσετε και θα ξαναδιαβάσετε το κείμενο, επιδιώκοντας να βρείτε κάποιο νόημα. Ακόμα και αν δεν κατορθώσετε να βγάλετε νόημα τελικά, το πιθανότερο είναι να υποθέσετε ότι εσείς δεν είστε σε θέση να καταλάβετε το βαθύ νόημα του κειμένου παρά το ότι ο μεγάλος φιλόσοφος έχει γράψει (και) πράγματα που από πολλούς θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως ασυναρτησίες.

Η εξειδικευμένη ορολογία και οι δύσκολες λέξεις, που δεν χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητα, ασκούν ακαταμάχητη γοητεία και προσδίδουν μία αίσθηση πνευματικής ανωτερότητας. Ο ψυχολόγος Jeremy Gray του Πανεπιστημίου του Yale σκαρφίστηκε το παρακάτω ευρηματικό πείραμα για να δείξει τη δύναμη που ασκούν οι πολύπλοκα διατυπωμένες... ανοησίες. Ο Gray έδωσε σε εθελοντές να διαβάσουν το παρακάτω κείμενο:

Ερευνητές δημιούργησαν έναν κατάλογο από πράγματα που ξέρει περίπου το 50% του κόσμου. Έδωσαν τον κατάλογο αυτό σε άτομα για να τον διαβάσουν και να σημειώσουν ποια από αυτά τα ήξεραν ήδη. Κατόπιν, τους ζητήθηκε να εκτιμήσουν το ποσοστό του κόσμου που πιστεύουν ότι μπορεί να γνωρίζει τα πράγματα του καταλόγου. Όπως διαπιστώθηκε, τα άτομα είχαν την τάση να εκτιμούν ότι και οι άλλοι άνθρωποι πρέπει να γνωρίζουν τα πράγματα που οι ίδιοι γνώριζαν. Έτσι, όταν ένα άτομο ήξερε π.χ. ότι η πρωτεύουσα του Βελγίου είναι οι Βρυξέλλες θεωρούσε ότι αυτό θα το ήξερε και το 80% των υπολοίπων. Στην πραγματικότητα, όμως, μόνο το 50% των ατόμων το ήξερε πραγματικά. Οι ερευνητές ονομάζουν το εύρημά τους αυτό «η κατάρα της γνώσης».

Στη συνέχεια, ο Gray ζητούσε από τους εθελοντές να διαλέξουν μεταξύ μίας αρνητικής και μίας θετικής εξήγησης για το τι προκαλεί την «κατάρα της γνώσης». Η αρνητική εξήγηση υποστήριζε: «Αυτή η κατάρα συμβαίνει επειδή τα υποκείμενα κάνουν περισσότερα λάθη όταν καλούνται να κρίνουν τις γνώσεις των άλλων. Οι άνθρωποι είναι καλύτεροι στο να κρίνουν αυτά που ξέρουν οι ίδιοι». Η θετική εξήγηση ανέφερε: «Αυτή η κατάρα συμβαίνει γιατί τα υποκείμενα έχουν πρόβλημα να αλλάξουν οπτική γωνία για να αναλογιστούν τι μπορεί να ξέρει κάποιος άλλος, προβάλλοντας εσφαλμένα τις δικές τους γνώσεις στους άλλους γύρω τους». Ο Gray σχεδίασε έτσι τις απαντήσεις, ώστε η πρώτη εξήγηση να μη λέει ουσιαστικά τίποτα, ενώ η δεύτερη, η θετική εξήγηση, να εμφανίζει ισχυρή λογική και να εξηγεί ικανοποιητικά το φαινόμενο.

Οι περισσότεροι από τους εθελοντές που συμμετείχαν στο πείραμα επέλεξαν την θετική εξήγηση ως την πλέον ικανοποιητική, ενώ χαρακτήρισαν ασυναφή την πρώτη. Όλα, όμως, άλλαξαν όταν στην πρώτη εξήγηση προστέθηκε μια εντελώς άσχετη, πλην εντυπωσιακή, πληροφορία για τον ανθρώπινο εγκέφαλο:

«Οι μαγνητικές τομογραφίες του εγκεφάλου υποδεικνύουν ότι αυτή η κατάρα συμβαίνει λόγω της ενεργοποίησης του κυκλώματος του μετωπιαίου λοβού του εγκεφάλου, ενός τμήματος που είναι γνωστό ότι σχετίζεται με την αυτογνωσία. Τα υποκείμενα κάνουν περισσότερα λάθη όταν καλούνται να κρίνουν τις γνώσεις των άλλων. Οι άνθρωποι είναι καλύτεροι στο να κρίνουν αυτά που ξέρουν οι ίδιοι». Μετά την προσθήκη αυτής της εντυπωσιακής επιστημονικοφανούς πληροφορίας, οι συμμετέχοντες βαθμολογούσαν την αρνητική εξήγηση ως πιο ικανοποιητική από τη θετική εξήγηση!

Το 1996 o φυσικός και μαθηματικός Alan Sokal, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, υπέβαλε για δημοσίευση στο επιστημονικό περιοδικό «Social Text» ένα άρθρο με καλογραμμένες, σοβαροφανείς ανοησίες. Ο Sokal ήθελε να δει πόσο πιθανό ήταν να δημοσιευτεί ένα άρθρο - σαχλαμάρα απλώς και μόνο επειδή έμοιαζε σοβαρό και κολάκευε τις ιδεολογικές προκαταλήψεις των εκδοτών του περιοδικού. Το άρθρο, με τον περισπούδαστο τίτλο: «Παραβιάζοντας τα όρια: Προς μια μετασχηματιστική ερμηνευτική της κβαντικής βαρύτητας» (Transgressing the Boundaries: Towards a Transformative Hermeneutics of Quantum Gravity), δημοσιεύτηκε αυτούσιο το καλοκαίρι του 1996 στο περιοδικό, προκαλώντας σάλο στην ακαδημαϊκή κοινότητα.

Προσοχή λοιπόν στις καλοδιατυπωμένες, περίτεχνες, σοβαροφανείς και περισπούδαστες αναλύσεις. Αν εξαιρέσουμε τους φιλοσόφους και τις υψιπετείς αναζητήσεις τους, τα πάντα που αφορούν τον κόσμο της δράσης μπορούν να διατυπωθούν με ένα απλό, σαφή και κατανοητό στον μέσο άνθρωπο τρόπο. Όταν στον δημόσιο λόγο ακούγονται δυσνόητα πράγματα και χρησιμοποιούνται εξειδικευμένες εκφράσεις και ορολογίες, προσοχή: είτε κάποιος θέλει να εντυπωσιάσει με μπιχλιμπίδια και καθρεφτάκια, είτε να μας παρασύρει με μια σοβαροφανή αφήγηση.

 

Ο Γιάννης Παπαδογιάννης είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας των βιβλίων : «Το Άδοξο Τέλος – Η μετέωρη πορεία, η συντριβή και η αναγέννηση των Ελληνικών Τραπεζών» (2013), και, «Η Άνοδος και η Πτώση του Homo Economicus – Ο μύθος του ορθολογικού ανθρώπου και η χαοτική πραγματικότητα» (2012). (Αμφότερα, εκδόσεις Παπαδόπουλος)

Δεν υπάρχουν ακόμη σχόλια.

Υποβολή απάντησης

Παρακαλώ εισάγετε το σχόλιο σας εδώ.
Παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ.
Παρακαλώ εισάγετε το email σας εδώ.