Η είδηση αρχικά έμοιαζε αδιανόητη: η ΕΚΤ να απορρίψει μια έμμεση (πλην ξεκάθαρη) επιλογή της κυβέρνησης για την διοίκηση της Εθνικής Τράπεζας! Πρωτοφανές!

Όπως είναι φυσικό η απόφαση της Ευρωπαϊκής Εποπτείας πυροδότησε πολλά ακόμα ερωτήματα: αν δεν μπορεί η κυβέρνηση να επιλέξει τη διοίκηση μιας τράπεζας πως θα εφαρμοστεί η φιλόδοξη πολιτική για την αλλαγή του χρηματοπιστωτικού τομέα; Πως θα υλοποιήσει τη στρατηγική για την ενίσχυση του ρόλου του κράτους στο τραπεζικό σύστημα; Ακόμα περισσότερο, υπάρχει απόφαση που μπορεί να ληφθεί χωρίς την έγκριση των δανειστών; Και τελικά: Ποιος πραγματικά κυβερνά τον τόπο;

Σε πρώτη ανάγνωση τα παραπάνω ερωτήματα φαίνονται εύλογα και ίσως εξοργιστικά, ωστόσο, υπάρχουν πολλά άλλα σημεία που ρίχνουν φως στην υπόθεση.

Πρώτα από όλα το στοπ στην αλλαγή διοίκηση δεν ήρθε από τους δανειστές, και δεν σχετίζεται με το μνημόνιο ή την όποια συμφωνία με τους δανειστές, αλλά από τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό της ΕΚΤ. Πάντα οι τοποθετήσεις στελεχών στις διοικήσεις των τραπεζών απαιτούσαν έγκριση από τον επόπτη. Στο παρελθόν η Τράπεζα της Ελλάδος, ως επόπτης, είχε απορρίψει πολλές φορές στελέχη -ακόμα και σε ιδιωτικές τράπεζες- ή ζητούσε την ενίσχυση διοικήσεων, που έκρινε ως αδύναμες, με πρόσθετα έμπειρα τραπεζικά στελέχη. Αυτό γινόταν σχετικά «ήσυχα» χωρίς δημοσιότητα. Από την άλλη πλευρά είναι γεγονός ότι ειδικά παλαιότερα η ΤτΕ δεν εξαντλούσε την «αυστηρότητά» της στις εισηγήσεις ή προτιμήσεις της εκάστοτε κυβέρνησης.

Σήμερα ωστόσο η ΤτΕ δεν είναι ο επόπτης των ελληνικών τραπεζών. Μετά την τραπεζική ενοποίηση, που ολοκληρώθηκε το περασμένο φθινόπωρο, οι εγχώριες τράπεζες εποπτεύονται από την ΕΚΤ, και τον σχετικό φορέα που έχει δημιουργηθεί. Η ΕΚΤ μπλόκαρε την αλλαγή διοίκησης στην Εθνική όχι ως δανειστής αλλά ως επόπτης. Ποιο είναι το σκεπτικό; Ότι ο κ. Μιχελής, ο οποίος κατά γενική ομολογία είναι εξαιρετικός άνθρωπος, είχε αποκοπεί εδώ και πολύ καιρό από τα τραπεζικά δρώμενα. Ο κ. Μιχελής δεν είναι μόνο ότι δεν είχε θέση ευθύνης σε τράπεζα εδώ και πολλά χρόνια αλλά κατά κάποιο τρόπο είχε επιλέξει ο ίδιος μια άλλη πορεία έχοντας εκλεγεί και διατελέσει δήμαρχος Σκοπέλου. Στο πλαίσιο αυτό οι εποπτικές αρχές έθεσαν ένα απλό ερώτημα: Γιατί η επιλογή για μια τόσο κρίσιμη θέση, σε μια τόσο κρίσιμη συγκυρία, ενός στελέχους που βρίσκεται εκτός τραπεζικής αγοράς για πολλά χρόνια;

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η εχθρική στάση της ΕΚΤ σχετίζεται και με την άτσαλη κυβερνητική εμπλοκή στο θέμα του διοικητικού ελέγχου των τραπεζών. Πλέον μετά την τελευταία αύξηση κεφαλαίου -στην οποία τα Ταμεία δεν μετείχαν- το δημόσιο δεν έχει παρά ελάχιστη και έμμεση συμμετοχή στην τράπεζα. Πως λοιπόν προχωρά σε μια αντιθεσμική αλλαγή διοίκησης; Πέραν αυτού είχαν προηγηθεί πολλές δηλώσεις περί αλλαγής του νόμου για την ανακεφαλαιοποίηση, την ενεργοποίηση των δικαιωμάτων ψήφου των μετοχών των τραπεζών που κατέχει το ΤΧΣ κλπ θέματα για τα οποία όχι μόνο δεν είχε προηγηθεί διαβούλευση αλλά ούτε καν ενημέρωση του Επόπτη, δηλαδή της ΕΚΤ.

Με την άκομψη απόρριψη των διοικητικών αλλαγών στην Εθνική Τράπεζα η ΕΚΤ ήθελε να μεταδώσει ένα ισχυρό μήνυμα στην νέα κυβέρνηση για την ανάγκη σεβασμού και συμμόρφωσης με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την συμμετοχή στην ευρωζώνη.

Τέλος, η ατυχής έκβαση της υπόθεσης πρέπει να λειτουργήσει σαν προειδοποιητικός συναγερμός για την κυβέρνηση και την λειτουργία της. Είναι απαραίτητο να ενημερωθεί για τον τρόπο λειτουργίας των ευρωπαϊκών θεσμών, τους κανόνες του παιχνιδιού, να συζητά και να ακούει και να προετοιμάζεται καλύτερα πριν προχωρά σε κινήσεις – αποφάσεις.

Ο Γιάννης Παπαδογιάννης είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας των βιβλίων : «Το Άδοξο Τέλος – Η μετέωρη πορεία, η συντριβή και η αναγέννηση των Ελληνικών Τραπεζών» (2013), και, «Η Άνοδος και η Πτώση του Homo Economicus – Ο μύθος του ορθολογικού ανθρώπου και η χαοτική πραγματικότητα» (2012). (Αμφότερα, εκδόσεις Παπαδόπουλος).