Η διαφθορά, το χάσμα πολιτικής και ηθικής, η υπολειτουργία των θεσμών, η μανία της κατανάλωσης, η αναξιοκρατία και το αναξιόπιστο εκπαιδευτικό σύστημα οδήγησαν τη χώρα σε μια κατάσταση μετάβασης προς κάτι που δεν γνωρίζουμε.

Έχουμε απομακρυνθεί από την κατάσταση ισορροπίας και η πιθανότητα επιστροφής είναι σχεδόν μηδενική. Κατά τη θεωρία της πολυπλοκότητας, βρισκόμαστε σε σημείο διακλάδωσης, χωρίς να ξέρουμε ποιο δρόμο θα ακολουθήσουμε. Το ζητούμενο είναι μια δημοκρατική κοινωνία με ισότητα ευκαιριών, ανοιχτή στο ταλέντο και με ορίζοντα αισιοδοξίας για τους νέους.

Πώς θα οικοδομήσουμε μια τέτοια κοινωνία;

Οι κύριοι στόχοι μας πρέπει να είναι: η τόνωση του αισθήματος ασφάλειας, η μείωση του φόβου και η διάχυση της αίσθησης ότι υπάρχει χώρος για όλους. Ο μετασχηματισμός της κοινωνίας μας είναι συλλογική ευθύνη. Εκείνο που έχουμε ανάγκη δεν είναι μια μεγάλη επανάσταση, αλλά ένα συνεχές ρεύμα από μικρές αλλαγές προς μια κατεύθυνση που θα προσδιορίζει το συλλογικό όραμα για μια κοινωνία ποιότητας. Εδώ αρχίζει και το μεγάλο χρέος της πολιτικής ηγεσίας.

Η πολιτική ερμηνεύεται ως ο τρόπος βελτίωσης της ευημερίας του ανθρώπου, αλλάζοντας τις οικονομικές συνθήκες, θέτοντας «προτάγματα» και διαμορφώνοντας το όραμα για το μέλλον. Πρέπει να γίνει σαφές ότι μειώνοντας τις ανισότητες, δεν κάνουμε μόνο πιο ευσταθές το οικονομικό μας σύστημα, αλλά ενισχύουμε την κοινωνική και περιβαλλοντική αειφορία.

Τι κάνουν προς την κατεύθυνση αυτή οι συνιστώσες του πολιτικού συστήματος;
Το πρώτο είναι ότι δεν υπάρχει μεταξύ τους εμπιστοσύνη και με τα λόγια και τις ενέργειές τους καλλιεργούν το διχασμό. Οι χαρακτηρισμοί που εκτοξεύονται και οι ευθύνες που αποδίδουν οι μεν στους δε δίνουν χώρο στο χάος και την ανυποληψία της χώρας.

Το δεύτερο είναι ο διαχεόμενος λαϊκισμός που εκφράζεται άλλοτε με έγχρωμες γραμμές και άλλοτε με μεγαλοστομίες χωρίς αντίκρισμα.

Το τρίτο είναι η έλλειψη αυτοκριτικής των ηγεσιών. Οι ηγέτες των κομμάτων μας δεν αποδέχονται τις συνέπειες των εσφαλμένων πολιτικών που ακολούθησαν ή ακόμη ότι δεν αρέσουν στο εκλογικό σώμα και δεν δίνουν χώρο για ανανέωση. Το γεγονός αυτό βαθαίνει την κρίση γιατί στη χώρα δεν παράγεται νέος πολιτικός λόγος παρά αναπαράγεται η παρακμή.

Το τέταρτο είναι ότι διατηρείται η τακτική των ημετέρων σε θέσεις ευθύνης με πλήγμα στην αξιοκρατία.

Το πέμπτο είναι το αναξιόπιστο εκπαιδευτικό σύστημα και οι συνεχείς επεμβάσεις στη δομή και τη λειτουργία του. Η συνέπεια όλων αυτών είναι η μετάλλαξη των παθογενειών του.

Το έκτο είναι η αντικατάσταση της πολιτικής από την επικοινωνιακή πολιτική. Τα ΜΜΕ, αντί να ενημερώνουν για την πολιτική, διαμορφώνουν την πολιτική.
......
Το ποιο σημαντικό ίσως είναι η υπολειτουργία της δημοκρατίας και η απουσία οράματος για το μέλλον.

Στο σημείο διακλάδωσης που βρισκόμαστε, με το πολιτικό φορτίο που κουβαλάμε, δεν έχουμε άλλη επιλογή παρά να αφυπνίσουμε τον πολίτη για να πάρει το ρόλο που του ανήκει: την υποχρέωσή του για το κοινό καλό.
Ο. Καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς-π. Πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
E-mail: [email protected]