ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΙ

Υπάρχει χώρος για τη «φιλία» στις Πανελλαδικές της Έκθεσης;

Τελικά πρέπει να το πάρουμε απόφαση. Έχει διαμορφωθεί μια κατάσταση, την οποία είτε θα την αποδεχτούμε, είτε θα επιδιώξουμε να την αποδιώξουμε. Ως χώρα, ως κοινωνία προωθούμε μια στάση ζωής βαθειά συντηρητική. Επιδιώκουμε την εγκαθίδρυση μιας νοοτροπίας που φοβάται την πρόοδο, διστάζει να «δώσει βήμα» στο μέλλον και ανακουφίζεται, όταν ακουμπά στην ασφάλεια του παρελθόντος. Δε φοβόμαστε τη στασιμότητα. Αντίθετα, επιδιώκουμε τη διαίωνισή της και –γιατί όχι- αποσκοπούμε στην επιβράβευση της πιο ανώδυνης άποψης. Αυτά ισχύουν έως τώρα. Ελπίζουμε όχι και για πάντα.

Πρεμιέρα των Πανελλαδικών Εξετάσεων χτες, Δευτέρα 16/5 του έτους 2016, για μην ξεχνιόμαστε. Πρώτο μάθημα αυτό των Νέων Ελληνικών, της Έκθεσης, όπως είναι πιο γνωστό. Το κείμενο το οποίο δόθηκε στις εξετάσεις ήταν ένα δοκίμιο από την «Πρακτική Φιλοσοφία» του Ευ. Παπανούτσου, το οποίο αφορούσε τη φιλία, κείμενο «ανώδυνο». Κανείς δεν μπορεί να παραγνωρίσει ούτε τη συμβολή του Ευ. Παπανούτσου στην παιδεία και τη δομή του εκπαιδευτικού συστήματος, ούτε και το τεράστιο βάθος της αναλυτικής του σκέψης και της εκφραστικής του δεινότητας. Όμως κανείς δεν μπορεί να παραγνωρίσει ακόμα και το γεγονός ότι το εν λόγω κείμενο γράφτηκε πριν από σαράντα και πλέον χρόνια, με βάση τις συνθήκες και τη δομή της κοινωνίας εκείνης της εποχής. Με βάση τη λειτουργικότητα της γλώσσας και το γλωσσικό αισθητικό κριτήριο μιας άλλης κοινωνίας, με άλλους στόχους από τους σημερινούς και με άλλα δεδομένα. Και όλα αυτά είναι σαφή, διαβάζοντας το κείμενο. Σε μεγάλο βαθμό είναι υφολογικά αποκομμένο και θεματικά ξένο από τη σημερινή κοινωνία. Αυτή η παρατήρηση σε καμία περίπτωση δεν μειώνει την αξία του κειμένου. Τίθεται, όμως, το ερώτημα του κριτηρίου των επιλογών της επιτροπής.

Το μάθημα της Έκθεσης είναι το πιο συναφές με την κοινωνική πραγματικότητα, οφείλει να είναι άμεσο προς τα κοινωνικά ζητήματα της βιουμένης πραγματικότητας και στοχεύει στο να ερεθίσει τη σκέψη των παιδιών να την αντιληφθούν και να την κρίνουν. Ουσιαστικά, οι μαθητές μέσω του μαθήματος εξοικειώνονται με έννοιες και ορολογίες και μέσα από αυτές καλούνται να προσεγγίσουν και να αποδώσουν την πραγματικότητα. Το ίδιο καλούνται να κάνουν και με τα κείμενα που τους δίνονται κάθε φορά προς κατανόηση και πρακτική εξάσκηση. Τουλάχιστον σε θεωρητικό επίπεδο. Εδώ λοιπόν προκύπτει εύλογα η απορία. Γιατί αγνοούνται τόσο επιδεικτικά πιο σύγχρονα κείμενα; Δεν υπάρχουν σήμερα αξιόλογοι συγγραφείς, επιστήμονες, δημοσιογράφοι, διανοητές, άνθρωποι των τεχνών και των γραμμάτων; Φυσικά και υπάρχει πληθώρα αυτών, τα κείμενα των οποίων θα είναι -λογικά- και πιο συναφή με την τρέχουσα πραγματικότητα και τα ενδιαφέροντα των εξεταζομένων. Γιατί
λοιπόν να μην φανεί η αναλυτική ικανότητα και η αντιληπτική επάρκεια των εξεταζομένων με βάση κάτι πιο επίκαιρο;

Πέρα από την επιλογή του κειμένου όμως, το θέμα της έκθεσης που ζητήθηκε ήταν επίσης «ανώδυνης» φύσης. Προς ανάπτυξη τέθηκαν τα χαρακτηριστικά της γνήσιας φιλίας και η συμβολή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και του διαδικτύου στη δημιουργία σχέσεων φιλίας. Δε θα διαφωνήσει κανείς ότι οι ανθρώπινες σχέσεις αποτελούν ένα ζήτημα σημαντικό, ειδικά σε έναν κόσμο διαρκώς μεταβαλλόμενο και με ραγδαίους ρυθμούς στην καθημερινότητά του, σε έναν κόσμο στον οποίο οι επιρροές, τα ερεθίσματα και οι περισπασμοί είναι περισσότερα από ποτέ. Ωστόσο, κάποια στιγμή πρέπει να πάψουμε να υποτιμούμε –ή να φοβόμαστε- τόσο πολύ τους 17-18άρηδες. Γιατί, αν ζητάμε από σχεδόν ενήλικα άτομα να πραγματευτούν τη ζήτημα της φιλίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τι θα ζητήσουμε από παιδιά 15 ή 16 χρονών; Μήπως θέτουμε πολύ χαμηλά τον πήχη των προσδοκιών και των απαιτήσεών μας;

Ζούμε σε μια πραγματικότητα εκρηκτική. Το προσφυγικό είναι σε έξαρση, η Ευρώπη αντιμετωπίζει –με ακέραιη τη δική της ευθύνη- το πρόβλημα της αφύπνισης του εθνικισμού, η ανεργία και η ανέχεια αποτελούν τις όψεις ενός «τέρατος» που κοντεύουμε, δυστυχώς, να το συνηθίσουμε. Σε κάθε μέρος του πλανήτη μαίνονται πόλεμοι και διαμάχες, ενώ η στάση ειδικά των νέων προς την πολιτική οδεύει μαθηματικά προς την πλήρη απαξίωση. Η επικαιρότητα τρέχει με ρυθμούς ασύλληπτους και η θεματολογία που μπορεί να προκύψει από αυτήν δεν εξαντλείται ποτέ. Και μέσα από αυτό το μωσαϊκό, εμείς επιλέγουμε
να ρωτήσουμε τους τελειόφοιτους για τη «φιλία»; Συγγνώμη, αλλά αυτό το θέμα το έχουν ήδη «απαντήσει» στην ζωή τους. Και θα το ξανααπαντήσουν, όποτε τους τεθεί, ατομικά ο καθένας. Και είναι λίγο ειρωνικό, όταν όλη τη χρονιά ζητείται από τους μαθητές να προσεγγίζουν τα πάντα με κριτική στάση, να μην θεωρούν τίποτα δεδομένο, να αναλύουν και να κρίνουν την πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα μέσα από τα κείμενά τους, να προσπαθούν να εννοιολογούν την καθημερινότητα, να φαίνεται εν τέλει ότι όλη αυτή η προσπάθεια ήταν λίγο άσκοπη (τουλάχιστον για τις εξετάσεις).

Φυσικά, το πρόβλημα δεν εξαντλείται εδώ, αλλά η συζήτησή του έχει μεγάλο βάθος. Σίγουρα, σε μεγάλο βαθμό για την επιτυχία στο μάθημα της Έκθεσης όλοι οι εξεταζόμενοι μπορούν να «πατήσουν» πάνω σε έτοιμες δομές, για να απαντήσουν σε κάθε ζήτημα, κατάσταση φυσικά θλιβερή. Σίγουρα, δεν δίνεται η δυνατότητα της παραγωγής απροσχεδίαστου λόγου, ενώ –ειλικρινά μιλώντας- στερείται η απόλυτη ελευθερία επιχειρηματολογίας, καθώς το γραπτό πρέπει να είναι διατυπωμένο με βάση το «κοινωνικά αποδεκτό». Σίγουρα, η επάρκεια στον άμεσο προφορικό λόγο δεν ελέγχεται ποτέ. Πρέπει, όμως, κάθε φορά να κρίνουμε κάθε κατάσταση με βάση τα δεδομένα που έχουμε. Και για άλλη μια φορά στο μάθημα της Έκθεσης φάνηκε ότι «δεν ζητάμε πολλά» τους μαθητές μας. Και, αν αυτό συμβαίνει επειδή φοβόμαστε ότι δεν θα είναι έτοιμοι να απαντήσουν σε ζητήματα πιο «δύσκολα», μάλλον κάνουμε λάθος. Αν όμως αυτό συμβαίνει επειδή με ζητήματα που δεν απαιτούν ιδιαίτερη αναλυτική σκέψη και εμβάθυνση αισθανόμαστε ότι η διαδικασία γίνεται πιο ασφαλής, τότε υπάρχει ο κίνδυνος αυτή η μυρωδιά της ναφθαλίνης που διαπερνά ολόκληρο το εκπαιδευτικό οικοδόμημα και το θεσμό των πανελλαδικών να «πνίξει» κάθε προσπάθεια εκσυγχρονισμού του.

Η διαδικασία των εξετάσεων θα ολοκληρωθεί για ακόμα μια χρονιά με απόλυτη επιτυχία, αυτό είναι σίγουρο. Ωστόσο, μήπως έχει έρθει η ώρα να ορίσουμε τι ακριβώς εννοούμε «επιτυχία»;

*Ο Βασίλης Νάστος είναι φιλόλογος-εκπαιδευτικός.

Δεν υπάρχουν ακόμη σχόλια.

Υποβολή απάντησης

Παρακαλώ εισάγετε το σχόλιο σας εδώ.
Παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ.
Παρακαλώ εισάγετε το email σας εδώ.