…Βρήκαμε τη στάχτη. Μένει να ξαναβρούμε τη ζωή μας,

                                                    τώρα που δεν έχουμε πιά τίποτα…

                               Γ. Σεφέρης, «Ο κ. Στρατής Θαλασσινός περιγράφει έναν άνθρωπο»

Όταν ακούμε να μιλάνε για νέες κυβερνητικές πλειοψηφίες, για «συγκλίσεις» και «μέτωπα» διαφόρων κατευθύνσεων, για «προεδρικές» πλειοψηφίες και άλλες κατανομές εξουσιών  και αξιωμάτων, δεν μπορούμε να μη ρωτήσουμε: Για τί είδους διακυβέρνηση μιλάτε; Σε ποια κοινωνική δυναμική θα μπορέσουν να στηριχθούν ανάλογες εκλογικές αριθμητικές;  Πώς θα ξεπερασθούν προβληματικές επιλογές που παρουσιάστηκαν στα χρόνια της κρίσης;

Η ιστορία είναι γνωστή: Πρώτα κατανέμεται η κυβερνητική εξουσία και ακολουθεί το «κυβερνητικό πρόγραμμα»-δεσμοφύλακας  των  δημοσιονομικών υποχρεώσεων. Αλλάζει ο αλγόριθμος της κατανομής της κρατικής εξουσίας-από το 4-2-1 της προηγούμενης διακυβέρνησης, στο «όλα για τους συγγενείς και φίλους» της τρέχουσας. Δεν αλλάζει όμως εκείνο που αξίζει να αλλάξει, οι σχέσεις του κράτους με την  πολιτική και τους πολίτες.

Είναι να  ανησυχεί κανείς όταν βλέπει να διαχωρίζεται η συζήτηση για τον τύπο  της κυβέρνησης και τους κυβερνητικούς συνασπισμούς  από τα  περιεχόμενα, τους στόχους, τις θετικές λύσεις. Η ανησυχία είναι ότι με παρόμοιες αντιλήψεις ο τόπος έχει καθηλωθεί σε μια παράλυση/παρακμή, από αυτές που πληρώνονται στην ιστορία.

Η κρίση δεν είναι ενδογενής κρίση του κράτους, αλλά της σχέσης του με την οικονομία-κοινωνία-πολιτική.  Με τους τρόπους ζωής-παραγωγής-κατανάλωσης.    Θα πρέπει επιτέλους να αντιταχθούμε  με σθένος  στις πρακτικές  που βλέπουν το κράτος σαν μια μηχανή ξένη προς την κοινωνία και τον πολίτη, διαχειριστή διαφόρων εξαρτήσεων,  φεουδαρχικών-ολιγαρχικών ή πελατειακών. Θα ήταν καλοδεχούμενη η γέννηση   μιας καινούργιας κοινωνικής συνείδησης που θα όρθωνε το ανάστημά της αναφωνώντας: «Αρκετά! Φτάνουν όλα αυτά».

Ας προχωρήσουμε πέρα από τον κρατικο-κομματικό «κυβερνητισμό», σε μια διαφορετική  αντίληψη «κυβερνητικότητας». Αντλούμε τον όρο αυτό από τις περίφημες διαλέξεις του Φουκώ για την «κυβερνητικότητα» («governmentality») ή αλλιώς «κυβερνητικό ορθολογισμό» ή τέχνη της διακυβέρνησης.  Η προσέγγιση αυτή, προσδιορίζει με ευρύτητα  τη διακυβέρνηση  ως  ρύθμιση της σχέσης των ανθρώπων μεταξύ τους και μεταξύ ανθρώπων και «πραγμάτων» (οικονομία, απασχόληση, κοινωνική ασφάλεια κ.α.). Είναι μια αλληλεπίδραση οικονομίας, πολιτικής και πολιτισμικότητας. Διαμορφώνεται σε παραγωγικά σχήματα και  κοινωνικές αναδιαρθρώσεις στις κλίμακες των παγκοσμιοποιημένων συστημάτων. Για το λόγο αυτό πολλές αναλύσεις θεωρούν την  αλλαγή του κράτος σαν την πιο σημαντική «οικονομική» αλλαγή σε συνθήκες κρίσης, γιατί σχετίζεται  με τρόπους συσσώρευσης, παραγωγικής-κοινωνικής ανοικοδόμησης.

Όταν καταθέτουμε τους προβληματισμούς αυτούς, οι  κήρυκες της πόλωσης/διχασμού μας απαντούν: «Είσαστε μαζί μας ή με τους άλλους;». Μαζί, αλλά  για ποιο ακριβώς πράγμα, για ποιο σκοπό άραγε; Το κακό είναι  ότι οι βεβαιότητες έχουν αντικαταστήσει τα ερωτήματα, ώστε δεν γίνεται κατανοητό  για τί πρόκειται.

Πρόκειται για την ανάγκη μιας μεγάλης πολιτικής ανασύνθεσης και ενοποίησης προς μια νέα ρύθμιση της κοινωνίας.  Όχι μέσω μιας καταστροφικής σύγκρουσης που θα  ισοπεδώσει ό,τι έχει μείνει ακόμα όρθιο. Αλλά μέσω ενός μετασχηματισμού-συνεργασίας κομμάτων με διαφορετικούς χαρακτήρες και κοινωνικές βάσεις. Ο ρόλος και το μέλλον των κομμάτων κρίνονται από την ικανότητά τους να εκφράσουν τις ευρύτερες  αυτές συνθέσεις.

Πρόκειται για προοδευτικές, μετατοπίσεις με ικανότητες ελέγχου-διαχείρισης των συγκρούσεων/αντιφάσεων που εγκυμονούν  οι μετατοπίσεις αυτές. Που αναγνωρίζονται οι ιστορικές-κοινωνικές εξελίξεις, τα όρια  του πιθανού και επιθυμητού, οι πρακτικές δυνατότητες μετασχηματιστικών δράσεων.

Δεν ξέρουμε αν εσείς πιστεύετε ότι τα πράγματα μπορούν να βελτιωθούν.  Ότι οι ανθρώπινες δυνάμεις θα οδηγήσουν στην πρόοδο, ότι το Καλό έχει οπισθοχωρήσεις, αλλά εν τέλει  υπερισχύει.  Θα  πείτε, «πώς μπορούμε να κουβεντιάζουμε  τέτοια θέματα,  την  ώρα που ο κόσμος ζει μέσα στα βάσανα, φτώχεια, ανεργία, χρέη αποδεκατίζουν ανθρώπινες ζωές, το μέλλον είναι αβέβαιο κ.α.»;  Μα είναι μέσα σε παρόμοιες συνθήκες που πρέπει να αναζητήσουμε λύσεις, αν δεν θέλουμε να παραδοθούμε σε θαυματουργικές λιτανείες, μάγους και εμπόρους της κρίσης, σε κάλπικα διλήμματα, ψεύτικες πολώσεις, κομματικές ιαχές. Δεν είναι για παράδειγμα κάπως  χυδαίο-εκτός από κυνικό-να προβάλλεται η  «προοδευτική διακυβέρνηση» ως συνέχεια, παραλλαγή ή νέα φάση του συμφώνου ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ;

Για τους λόγους αυτούς  αναζητούμε απεγνωσμένα σε κείμενα, αρθρογραφίες, διαδηλώσεις και συνέδρια μια πυξίδα, ένα κλειδί για τις πολύπλοκες σχέσεις οικονομίας-πολιτικής-πολιτισμικότητας. Έχουμε να προτείνουμε τη σύνθεση δύο όρων: Ο πρώτος είναι ο «πραγματισμός» με την έννοια της εμβάπτισης-βελτίωσης στις καταστάσεις    της πραγματικής  ζωής και ο δεύτερος είναι ένας «κριτικός» ή «ουτοπικός» πραγματισμός ή «αληθινές ουτοπίες», ή ό,τι άλλο εσείς επινοήσετε. Μέσω του οξύμωρου σχήματος θα «συνομιλούν» σε έναν ανοικτό  «διάλογο αλήθειας» το μερικό με το ολικό, το ασφαλές με το αβέβαιο, το εθνικό με το παγκόσμιο, το εφικτό με το επιθυμητό. Ας συγκρατήσουμε τη θαυμάσια  εκείνη φράση του  Ουγκώ: «Ουτοπία είναι η αλήθεια του αύριο».