ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΙ

Η 25η Μαρτίου δεν είναι σήμερα «πιο επίκαιρη παρά ποτέ». Είναι, όμως, διαχρονική

Θα το δούμε σε διάφορους τίτλους εντύπων και αναρτήσεων. Θα το δούμε να εκφωνείται από την πολιτική ηγεσία και μεγάλο μέρος του πολιτικού κόσμου. «Η 25η Μαρτίου είναι σήμερα πιο επίκαιρη παρά ποτέ». Είναι ένα σχόλιο που συχνά-πυκνά συνοδεύει την αναφορά σε διάφορες επετείους, εθνικού και κοινωνικού –κυρίως- περιεχομένου. Είναι εύκολο, δημοφιλές και μάλλον ελκυστικό στο ευρύ κοινωνικό σύνολο.

Τι σημαίνει, όμως, «επίκαιρο»; Σημαίνει ότι κάποιο γεγονός ανταποκρίνεται στην τρέχουσα κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα και μπορεί να λειτουργήσει σαν μοντέλο παραδειγματικό και ερμηνευτικό για αυτήν. Σημαίνει επίσης ότι «αυτό σχετίζεται με το παρόν, με ό,τι συμβαίνει τώρα, με σύγχρονα γεγονότα» (βλ. το σχετικό λήμμα στο Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσα, Γ. Μπαμπινιώτης). Όταν, δε, προσθέτουμε και ως συμπλήρωμα το «παρά ποτέ», τότε φανερώνουμε ευθέως την πίστη μας πως η συμβατότητά του με το σήμερα ξεπερνά κάθε παρελθούσα συγχρονία.

Είναι, λοιπόν, η 25η Μαρτίου σήμερα πιο επίκαιρη παρά ποτέ; Αν το δεχτούμε, θα πρέπει να εξηγήσουμε τον λόγο και τη βάση της διαπίστωσης αυτής. Γιατί η επέτειος της ελληνικής εθνεγερσίας είναι πιο συμβατή με το 2019 από ό,τι ήταν με τις Κρητικές Επαναστάσεις του 1866-1869, του 1895-1898; Πολύ περισσότερο, τι την καθιστά σήμερα πιο επίκαιρη από όσο ήταν την περίοδο της αντίστασης στις δυνάμεις του Άξονα και της ναζιστικής κατοχής; Σε κοινωνικό επίπεδο, γιατί είναι πιο επίκαιρη από όσο ήταν την περίοδο της επταετούς δικτατορίας; Αναφέρω μόνο κάποια ιστορικά παραδείγματα, όχι και τόσο τυχαία, σαν μια βάση για την έννοια, τη σημασία και το περιεχόμενο της έννοιας «επικαιρότητα».

 

Θεωρώ δεδομένο πως ο καθένας θα βρει πως η περίοδος του 1940 διατηρεί περισσότερα ποιοτικά στοιχεία, ώστε να θεωρηθεί πιο ταιριαστή με την 25η Μαρτίου του 1821, από όσα διατηρεί η τρέχουσα πραγματικότητα. Είναι σίγουρο πως κάθε αναφορά σε μια εθνική επέτειο είναι δύσκολη. Η προσφυγή σε ένα στερεότυπο, όπως αυτό της «πιο επίκαιρης παρά ποτέ ημέρας», είναι ένας τρόπος να διασπάσεις την αμηχανία που δημιουργεί η αναγκαιότητα της γεφύρωσης μιας ημέρας-σύμβολο με την εκάστοτε τρέχουσα πραγματικότητα. Το στερεότυπο είναι λειτουργικό επικοινωνιακά, καθώς γίνεται εύκολα αποδεκτό από τον κόσμο, αποσκοπεί στη συναισθηματική του αποδοχή και μειώνει την ανάγκη για την επέμβαση της λογικής –σχεδόν την κοιμίζει. Ο κόσμος δέχεται έτσι ένα μήνυμα με συγκινησιακό φορτίο, αναλογίζεται το χρέος του προς το παρελθόν, τίθεται –για εκείνη μόνο τη στιγμή- υπεύθυνος ως συνεχιστής μιας ηρωικής παράδοσης, ενώ ο πομπός του μηνύματος -συνήθως πολιτικός, δημοσιογράφος ή πάσης φύσεως δημοσιολόγος- μέσα από τη γενίκευση και τον ισοπεδωτισμό επιτυγχάνει να ανταποκριθεί με επιτυχία στην επικοινωνιακή περίσταση.

Δυστυχώς, όμως, όσο εύπεπτο και αν είναι ένα στερεότυπο, άλλο τόσο είναι και προσβλητικό. Προσβλητικό, γιατί μέσα από αυτή την άρρητη σύγκριση οι άλλοι αγώνες του παρελθόντος, αυτοί που έπονται του '21, αξιακά μειώνονται μπροστά στους «αγώνες του σήμερα». Ειλικρινά, δεν μπορώ να αντιληφθώ πόσο πιο ηρωική είναι η σημερινή εποχή από την εποχή της ναζιστικής εισβολής με μέτρο σύγκρισης τους οπλαρχηγούς του 1821. Ταυτόχρονα, είναι προσβλητικό και προς τους πολίτες. Επικοινωνώντας μια άποψη που στερείται λογικής βάσης και επιδιώκοντας την άλογη ομαδοποίηση υποτιμάται το αντιληπτικό υπόβαθρο του κάθε πολίτη-δέκτη. Η συνθηματολογία, ως επικοινωνιακό μέσο, ανταποκρίνεται περισσότερο στο γήπεδο παρά σε εθνικές και κοινωνικές επετείους. Αυτές υποτιμούνται, θάβονται υπό το βάρος μιας ιστορίας που τρέπεται σε χωμάτινη μάζα που τις σκεπάζει.

Δεν υπονοώ σε καμία περίπτωση ότι η επέτειος της 25ης Μαρτίου είναι σήμερα περιττή, κάθε άλλο. Ούτε ότι δεν φέρει κάποιο μήνυμα συμβατό με το «σήμερα». Αυτό το «όσο ποτέ», όμως, με ενοχλεί. Μέσα στη γενικολογία συντρίβεται κάθε αξία και κάθε νόημα. Θα προτιμήσω εδώ να την χαρακτηρίσω «διαχρονική». Διαχρονική με την έννοια ότι εξελίσσεται και μεταβάλλεται μέσα στο χρονο, διατηρώντας τη σημασία της, ώστε να προσαρμόζεται στην εκάστοτε συγχρονία. Η σημερινή ελληνική κοινωνία μικρή αντιστοιχία έχει με την κοινωνία που εξεγέρθηκε το 1821. Πιθανώς και καμία. Την ίδια στιγμή το ηρωικό ιδεώδες της εποχής εκείνης επίσης μικρή αντιστοιχία έχει με το σημερινό. Τολμώ να πω επίσης καμία. Για αιώνες η ειρήνη αποτελούσε εξαίρεση, ενώ ο πόλεμος ήταν ο κανόνας. Στο πλαίσιο αυτό ήταν λογικό να αποτελεί ηρωικό πρότυπο ο άνδρας με το όπλο μόνιμα επ’ ώμου.

Εδώ και 45 χρόνια, όμως, η ελληνική κοινωνία αγνοεί τι σημαίνει «πόλεμος». Στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι σημερινοί εικοσάρηδες, τριαντάρηδες, σαραντάρηδες, πενηντάρηδες που μεγάλωσαν στην Ελλάδα όπλο έχουν δει μόνο στον στρατό. Την ίδια στιγμή ελάχιστοι μπορούν να αντιληφθούν ή έστω να φανταστούν τι σημαίνει «πόλεμος». Μόνο ό,τι έχουμε διαβάσει, ό,τι έχουμε δει στο Ίντερνετ. Το περιεχόμενο του όρου «πόλεμος» παραμένει άγνωστη λέξη σήμερα και, όπως ελπίζουμε και όπως φανερώνει μια λογική προσέγγιση της πραγματικότητας, θα παραμείνει για καιρό ακόμα.

Αυτή η διαφορά της σημερινής κοινωνίας από τις παρελθούσες δεν μειώνει την αξία της επετείου, ούτε την φθείρει στο ελάχιστο. Από την επέτειο του 1821 αντλούμε και σήμερα ιδανικά και αξίες. Και αυτά είναι δυναμικά, ώστε να να ανταποκρίνονται στα διάφορα κοινωνικά περιβάλλοντα και στις συγκυρίες. Μία αξία είναι αυτή του «ήρωα». Μόνο που ως «ήρωα» σήμερα δύσκολα μπορούμε να αντιληφθούμε και να κατανοήσουμε τον ένοπλο πολεμιστή. Μπορούμε, όμως, να τον αντιληφθούμε ως αυτόν που βάζει την ίδια του την ύπαρξη εμπόδιο σε δυνάμεις που φαντάζουν μοιραίες και μοιάζουν εμπόδια απροσπέλαστα. Και τέτοια εμπόδια έχει να υπερβεί η σύγχρονη ελληνική κοινωνία, μια κοινωνία που διαρκώς μεταβάλλεται και εξελίσσεται. Σαν ήρωα σήμερα δύσκολα μπορώ να φανταστώ τον ένοπλο σημαιοφόρο που ανοίγει πυρ. Προτιμώ να τον βλέπω ως τον άνθρωπο που βουτάει σε παγωμένα νερά, επειδή τιμά τον συνάνθρωπο που δεν φοβήθηκε τα κύματα στο κυνήγι της ελευθερίας του.

Ο Βασίλης Νάστος είναι φιλόλογος-εκπαιδευτικός.

1 αναγνώστες σχολίασαν

Συμμετοχή στην συζήτηση
  1. MARINA. 12:42 25/03/2019

    Ή επέτειος της 25ης Μαρτίου στις ημέρες μας και κυρίως σήμερα που κυβερνάει η βρώμικη κυβέρνηση Τσίπρα, έχει χάσει τελείως το νοημά της.Βλέπουμε να κάνουν παρέλαση τα παιδιά των Ισλαμιστών λαθρομεταναστών μπροστά από τον Άγνωστο Στρατιώτη και κρατώντας μάλιστα παράνομα και την Ελληνικηλ σημαία.Αυτούς που έδιωξαν οι προγονοί μας για να είμαστε σήμερα ελευλθεροι, είναι σήμερα εντός της Ελλάδας φορώντας την προβιά του παράνομου μετανάστη.Εάν ζούσαν σήμερα ο Κολοκοτρώνης και ο Καραισκάκης σίγουρα θα μας έφτυναν για το θλιβερό μας κατάντημα.

Υποβολή απάντησης

Παρακαλώ εισάγετε το σχόλιο σας εδώ.
Παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ.
Παρακαλώ εισάγετε το email σας εδώ.