Ποια είναι η στρατηγική των Αμερικανών στη Λιβύη; Το ερώτημα έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και λόγω της οξείας κρίσης στη χώρα αυτή, που ενδέχεται να προσλάβει, στην πιο ακραία περίπτωση, ακόμη και τη μορφή τουρκο-αιγυπτιακού πολέμου, αλλά και λόγω της συνήθους αυτή την εποχή “σύγκρουσης γραμμών” στην αμερικανική πρωτεύουσα, ιδίως μεταξύ “Παγκοσμιοποιητών” και “Νεοσυντηρητικών”, όπως και των στρατιωτικών ελίτ με τον Πρόεδρο Τραμπ. ‘Ενας τρόπος να ανιχνεύσουμε τι συμβαίνει είναι να εξετάσουμε το τι λένε τα αμερικανικά think tank.

Παρά τις διαφορές μεταξύ τους, διακρίνει κανείς την εντονότατη ανησυχία όλων για οποιαδήποτε επιρροή και στρατιωτική παρουσία της Ρωσίας στη Λιβύη, που διατρέχει το σύνολο των επεξεργασιών των αμερικανικών “δεξαμενών σκέψης”. Σημαντικός αριθμός αναλυτών εκφράζει επίσης ανησυχία και για την τουρκική επιρροή στη χώρα αυτή, ενώ κάποιοι ανησυχούν και για τα αποτελέσματα της δράσης της Αιγύπτου και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων.

Ήδη από τον περασμένο Ιανουάριο, άρθρο στην σημαντικότερη επιθεώρηση εξωτερικής πολιτικής Foreign Affairs, που εκφράζει το mainstream αμερικανικό κατεστημένο (όχι όμως τους Νεοσυντηρητικούς ή τον Τραμπ), γραμμένο από τους Frederic Wehrey του Carnegie Endowment for International Peace και τον Jalel Harchaouli του Clingendael Institute, υπογραμμίζει την ανάγκη αμερικανικής επέμβασης στα λιβυκά πράγματα και εκδίωξης όλων των άλλων παικτών, ιδίως της Ρωσίας, της Τουρκίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Μόνο έτσι, υποστηρίζουν οι συγγραφείς, μπορούν οι ΗΠΑ να θέσουν τις βάσεις μιας οικονομικής ανάκαμψης και να εμποδίσουν την πορεία της χώρας προς την αποσύνθεση.

Η Λιβύη, υποστηρίζουν οι συγγραφείς, είναι μια ευκαιρία για τις ΗΠΑ να επιδείξουν τον “ηγετικό ρόλο” τους στην περιοχή, ένα πρόσφατο άρθρο όμως στη Wall Street Journal περιγράφει την κατάσταση στη Λιβύη μάλλον ως δείγμα του παγκόσμιου “μη ηγετικού” ρόλου που παίζουν πλέον οι ΗΠΑ.

Σε όλες πάντως τις εκθέσεις γίνεται σαφές ότι, αν και οι Αμερικανοί πολύ δύσκολα θα αποδεχθούν να περιέλθει η Λιβύη στον έλεγχο άλλων δυνάμεων, δεν είναι βέβαιο ότι συμφωνούν μεταξύ τους στις μεθόδους που θα γίνει αυτό. Στο μόνο που όλοι συμφωνούν είναι ότι θέλουν εκτός των συνομιλιών και της ρύθμισης τη Μόσχα, κάτι που δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί, υπό τις παρούσες συνθήκες, εφικτό.

Η προσπάθεια επίτευξης αυτών των στόχων εξηγεί τον πρόσφατο πολλαπλασιασμό των διπλωματικών δραστηριοτήτων των ΗΠΑ σχετικά με τη Λιβύη, τα συχνά τηλεφωνήματα Τραμπ-Ερντογάν, αλλά και την προετοιμασία για ενδεχόμενη δράση της Αφρικανικής Διοίκησης (AFRICOM) των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων. Η διοίκηση πήρε την (ασυνήθιστη, διότι δεν είναι κανονικά έργο των ενόπλων δυνάμεων) πρωτοβουλία της να καταγγείλει τη Μόσχα για ενίσχυση με αεροσκάφη του Χαφτάρ και συμφώνησε ήδη στην ενίσχυση της παρουσίας της στη συνορεύουσα με τη Λιβύη Τυνησία.

Είναι σαφές επίσης από την ανάγνωση των σχετικών εκθέσεων, ότι αν κάτι ανησυχεί την Ουάσιγκτων είναι οι ρωσο-τουρκικές σχέσεις και αν κάτι απεύχονται οι Αμερικανοί αναλυτές, είναι το ενδεχόμενο συμφωνίας μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας (ή και Αιγύπτου) εν σχέσει με τη Λιβύη.

"Οικοδόμηση Έθνους" ή σχέσεις με τοπικούς παράγοντες

Εδώ και περίπου ένα χρόνο, σημαίνοντες Αμερικανοί αναλυτές και δεξαμενές σκέψεις στρέφονται στην ιδέα εγκατάλειψης της πολιτικής δημιουργίας κεντρικού κράτους και κατευθύνονται προς τη “σύλληψη” μιας σειράς αποκεντρωμένων “πόλεων – κρατών”, λαμβάνοντας υπόψιν τους και τις αποτυχίες της πολιτικής που ακολούθησαν οι ΗΠΑ στο Ιράκ και το Αφγανιστάν.

Το αμερικανικό Ινστιτούτο Ειρήνης (USIP) αίφνης υπογραμμίζει σε σχετική έκθεσή του ότι οι ΗΠΑ πρέπει να αποδώσουν ιδιαίτερη σημασία στον “κρίσιμο για τη σταθερότητα της Λιβύης” νότο της χώρας (την περιοχή Φεζζάν), προκειμένου να ελεγχθούν οι αντάρτες που δρουν εκεί και τα πετρελαϊκά κοιτάσματα (“To keep the flow of oil, build peace”). Η περιοχή είναι κρίσιμη και για την δίοδο μεταναστών από την Αφρική προς την Ευρώπη. Για να ελεγχθεί η ροή πετρελαίου πρέπει η αμερικανική προσπάθεια να εστιασθεί στην “ασφάλεια τοπικού επιπέδου” και την εκπαίδευση τοπικών δυνάμεων ασφαλείας. Το USIP δεν περιορίζεται στη συγγραφή εκθέσεων, αλλά έχει και προγράμματα στη Λιβύη σε συνεργασία με τοπικές δομές.

Η υποστήριξη των “δημοτικών δομών”, αντίθετα με ό,τι επιχειρήθηκε στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, είναι επίσης μια βασική πολιτική που προτείνει η έκθεση του σημαίνοντος και υπερσυντηρητικού Heritage Foundation για τη Λιβύη.

Η ιδέα αυτή εμφανίσθηκε ήδη τον Φεβρουάριο του 2019 με την έκθεση του Brookings Institution και του Περιοδικού Foreign Policy υπό τον τίτλο “Ενδυναμώνοντας την αποκέντρωση: μια στρατηγική βασισμένη στις πόλεις για την ανοικοδόμηση της Λιβύης”. Αφού τονίζει την ανάγκη αμερικανικής “επιστροφής” στη Λιβύη, λόγω της κρίσιμης σημασίας της ανάμεσα στη Μέση Ανατολή και τη Νότιο Ασία αφενός, το Σαχέλ και το Μαγκρέμπ αφετέρου, αλλά και τον ανερχόμενο ρόλο της Ρωσίας, η έκθεση εισηγείται μια δομή περίπου “πόλεων-κρατών” με τις δικές τους ένοπλες ομάδες. Οι συγγραφείς υποθέτουν ότι μια τέτοια αναδιανομή εξουσίας στο εσωτερικό της χώρας υπέρ των τοπικών παικτών θα την κάνει περισσότερη σταθερή.

Με δεδομένο όμως ότι συχνά αυτό που κάνουν οι “τοπικές δομές” είναι να εκμεταλλεύονται προς όφελός τους την παραοικονομία, αν όχι και διάφορα λαθρεμπόρια περιλαμβανομένου του δουλεμπορίου, αλλά και σχετίζονται ενίοτε με τρομοκρατικές δραστηριότητες, κάποιος θα πρέπει να ελέγχει συνολικά την κατάσταση αυτή, και αυτός θα έπρεπε να είναι μια “ειρηνευτική δύναμη” του ΟΗΕ. Διερωτάται βέβαια κανείς πώς μπορεί να υπάρξει τέτοια δύναμη χωρίς συνεργασία με τη Ρωσία και την Κίνα, αμφότερες μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Να φύγουν και οι Ρώσοι και οι Τούρκοι!

Το Εβραϊκό Ινστιτούτο για Υποθέσεις Εθνικής Ασφάλειας (JINSA) τάσσεται με ένταση υπέρ της ανάγκης ταυτόχρονης εκδίωξης της Ρωσίας και της Τουρκίας από τη Λιβύη. Το JINSA υπογραμμίζει την ανάγκη εντονότερης ναυτικής παρουσίας των ΗΠΑ και διορισμού ενός Ειδικού Απεσταλμένου που να διαπραγματευθεί έναν τερματισμό, ή τουλάχιστον, περιορισμό της διαμάχης στη Λιβύη.

Το νεοσυντηρητικό και φιλο-ισραηλινό Washington Institute σε ένα άρθρο του ήδη από τον Νοέμβριο υπογράμμισε την ανάγκη αντιμετώπισης της Ρωσίας στη Λιβύη, για την οποία προκρίνει όμως όχι τη συνεργασία με τον Χαφτάρ, όσο με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Αίγυπτο. Εκ των συγγραφέων του άρθρου, ο Ben Fishman επανήλθε τον Ιούνιο καλώντας σε διάλογο με ολες τις πλευρές, ώστε να αποφευχθεί μια “τουρκο-ρωσική” συμφωνία που θα εγκαταστήσει μόνιμα τη Μόσχα στη Λιβύη.

Οι ΗΠΑ μπορούν να παίξουν στις αντιθέσεις των εξωτερικών παικτών της διαμάχης στη Λιβύη για να επιβάλουν τις απόψεις τους, αποτρέποντας τον έλεγχο της Λιβύης από μια άλλη ξένη δύναμη, υπογράμμισε σε άρθρο του τον περασμένο μήνα ο Jonathan M. Winer, του Middle East Institute (MEI), πρώην ειδικός απεσταλμένος στη Λιβύη.

Οι ειδικοί του Ατλαντικού Συμβουλίου (Atlantic Council) θεωρούν ως προτεραιότητα την αντιμετώπιση της Ρωσίας στην Λιβύη και τείνουν να υποστηρίξουν την κυβέρνηση της Τρίπολης, ενώ ένας, ο Emadeddin Badi, είναι μάλλον θετικός απέναντι στην Τουρκία και τους Αδελφούς Μουσουλμάνους.

Ο πρώην Πρέσβης στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και νυν εμπειρογνώμων του Ατλαντικού Συμβουλίου, David Mack προειδοποίησε Αμπού Ντάμπι και Άγκυρα ότι “διακινδυνεύουν τη σταθερότητα της εταιρικής σχέσης τους σε θέματα εθνικής ασφάλειας με τις ΗΠΑ”, λόγω της δράσης τους στη Λιβύη. Από τις σφαίρες επιρροής που επιχειρούν να δημιουργήσουν στη Λιβύη η Αίγυπτος, η Ρωσία και η Τουρκία, το μόνο που θα προκύψει είναι “ζώνες καταφύγια για την τρομοκρατία και άλλες μορφές ανομίας”, υποστηρίζει ο κ. Mack, που επίσης θέλει ταυτόχρονα να αποκλείσει οποιαδήποτε συμμετοχή της Ρωσίας στη ρύθμιση.

Δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στη Ρωσία και την Τουρκία στη Λιβύη, υποστήριξε στις 14 Ιουνίου, σε συνέντευξη προς το δίκτυο Al Arabiya, ο Richard Weitz, Διευθυντής Πολιτικο-στρατιωτικής Ανάλυσης στο Hudson Institute, εντούτοις προσθέτει, η κύρια προτεραιότητα οφείλει να είναι η αποτροπή ρωσικής στρατιωτικής δράσης στη Λιβύη, που θα δημιουργούσε προβλήματα στο ΝΑΤΟ.

Η αποτροπή της ρωσικής επιρροής στη Λιβύη πρέπει να είναι επίσης η κύρια επιδίωξη των Αμερικανών σύμφωνα με το Heritage Foundation.

Εύκολο βέβαια να το λες, πιο δύσκολο όμως να το κάνεις.