ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΙ

Σκέψεις από το Ίλιον έως την Κάρπαθο

Είναι δύο περιστατικά φαινομενικά ασύνδετα, απομακρυσμένα γεωγραφικά μεταξύ τους, χωρίς εμφανή συνάφεια και με σαφώς διαφορετική μεταξύ τους δραματική ένταση. Έχουν, ωστόσο, κοινή κοινωνικά αιτιώδη προέλευση. Αναφέρομαι στο περιστατικό του μουσικού σχολείου στον Ίλιον, στην προσβολή προς τον μαθητή που εμφανίστηκε στο σχολείο φορώντας φούστα, και στον τραγικό πατέρα τής Καρπάθου που αυτοκτόνησε, μην μπορώντας να διαχειριστεί τη στάση συγχωριανών προς τον γιο του, τη σεξουαλική ταυτότητα του οποίου ανήθικα και παράνομα κάποιοι εξέθεσαν.

Θα προσπαθήσω εδώ να αποφύγω στερεότυπους χαρακτηρισμούς. Όσο κι αν πιστεύω στη δύναμη ενός σαφούς ορισμού, άλλο τόσο δυσπιστώ προς το περιεχόμενο και την ουσία μιας γενικόλογης καταγγελίας. Μια αφοριστική προσέγγιση στηριγμένη σε χαρακτηρισμούς μοιραία αποτυγχάνει να προσεγγίσει ένα ζήτημα δομικά κοινωνικό και βαθιά ανθρώπινο, αυτό του δικαιώματος του κάθε ανθρώπου να εκφράζεται, να αισθάνεται, να νιώθει, να αγαπά χωρίς περιορισμούς. Ο αντίλογος εδώ γνωστός: «έχει ξεχειλώσει η έννοια της ελευθερίας της έκφρασης και του αυτοπροσδιορισμού», θα πουν κάποιοι αυτόκλητοι προστάτες των «ιερών και των οσίων του τόπου». «Η φύση μάς έχει σαφώς προσανατολίσει», θα πουν οι οπαδοί της ad hoc ερμηνείας της φυσιοκρατίας. Άλλοι θα φτάσουν στην αναφορά της αισθητικής αποστροφής. Δεν θα πω κάτι το καινοτόμο εδώ, μόνο θα επικαλεστώ τον Τζον Στιούαρτ Μιλ. «Το άτομο είναι κύριος του εαυτού του, του σώματός του και του νου του» έγραφε στο «Περί Ελευθερίας», αναδεικνύοντας το προφανές: ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να κάνει ό,τι θέλει, αρκεί αυτό να μην πλήττει και να μην αμφισβητεί το ίδιο δικαίωμα στον συνάνθρωπό του.

Αδυνατώ να αντιληφθώ τον λόγο για τον οποίο η εμφάνιση, η σεξουαλική προτίμηση, ό,τι τέλος πάντων συνθέτει την ιδιαίτερη ταυτότητα του κάθε ανθρώπου μπορεί να αποτελεί στοιχείο χλευασμού ή αιτία φραγμού στην κοινωνική του ζωή. Το δικαίωμα του ανθρώπου στην ύπαρξη και την ουσία του επαρκούν για να καταστήσουν αβάσιμα τα περί του αντιθέτου επιχειρήματα. Θα πει κανείς ότι τα δικαιώματα αυτά δεν είναι «φυσικά» κεκτημένα του ανθρώπου. Σαφώς και δεν είναι, όπως και κανένα ανθρώπινο δικαίωμα. Είναι όμως αποτέλεσμα μακροχρόνιων διεκδικήσεων που διαμόρφωσαν διυποκειμενικές παραδοχές αποδεκτές από το σύνολο της ανθρωπότητας -ή τουλάχιστον του κόσμου που θέλει να ονομάζεται «δυτικός». Αυτές διασφαλίζουν τη δυνατότητά της να εξελίσσεται και να προοδεύει, αξιοποιώντας το σύνολο των δημιουργικών της δυνάμεων, το σύνολο των ανθρώπων, δηλαδή, χωρίς περιορισμούς.

Η αντίθετη προοπτική, αυτή των φραγμών, με τρομάζει. Δεν μπορώ να φανταστώ τι είδους κοινωνία είμαστε, τι θέλουμε να επιτύχουμε, για ποιους λόγους υπερηφανευόμαστε, όταν θεωρούμε λογικό να στερούμε από τον συνάνθρωπό μας το δικαίωμα στη επιλογή, την έκφραση, τον αυτοπροσδιορισμό. Ανασκάπτω νοερά εικόνες από το παρελθόν και, με ντροπή, φέρνω στον νου μου ανθρώπους από τους οποίους στερήσαμε το δικαίωμα να μιλήσουν όπως ήθελαν, να αγαπήσουν όπως ήθελαν, να συμπεριφερθούν όπως ήθελαν. Τους κάναμε να αισθανθούν ντροπή για τον εαυτό τους, προκαλώντας τους τύψεις για την ίδια τους την ταυτότητα, προκαλώντας τους ασφυξία. Είναι άνθρωποι που, χωρίς λόγο, στερήθηκαν το δικαίωμα να είναι χαρούμενοι και να μοιράζονται τη χαρά τους. Έχουμε κάνει βήματα προόδου από τότε, ίσως και άλματα. Αλλά δεν φτάνουν.

Ας μην είμαστε όμως μηδενιστές. Θεμελιώνεται σταδιακά μια κοινωνία που αντιλαμβάνεται τη φθαρτική κοινωνικά ισχύ των στερεοτύπων, τα προσδιορίζει, και βήμα-βήμα τα ξεφορτώνεται. Απαλλάσσεται από τα «πρέπει» που προκύπτουν από κοινωνικά κατασκευασμένες ταυτότητες, οι οποίες εδώ και χρόνια έχουν γεννήσει τη σφαλερή και αντιεπιστημονική εντύπωση περί φυσικού προορισμού του ανθρώπου.

Αν, ωστόσο, υπάρχει ένας φυσικός προορισμός, αυτός είναι της εξέλιξης και της προόδου. Και η κοινωνία προοδεύει γκρεμίζοντας τη μία μετά την άλλη τις ψευδαισθήσεις περί φυσικών φραγμών.

 

Ο Βασίλης Νάστος είναι φιλόλογος-εκπαιδευτικός. Το πρώτο του μυθιστόρημα με τον τίτλο Σκιαμαχία κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Βακχικόν»

 

Δεν υπάρχουν ακόμη σχόλια.

Υποβολή απάντησης

Παρακαλώ εισάγετε το σχόλιο σας εδώ.
Παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ.
Παρακαλώ εισάγετε το email σας εδώ.