ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Δείτε την ομιλία του

Ομιλία Γιώργου Παπανδρέου στην τελετή απονομής βραβείων της μη κυβερνητικής οργάνωσης Nudge

«Ανάγκη για μια άλλη, δημοκρατική αντίληψη ηγεσίας σε μια εποχή παγκόσμιων προκλήσεων»

Στη ζωή μας, ιδιαίτερα σε αυτούς τους καιρούς της αβεβαιότητας, όλοι αναζητούμε ένα ασφαλές αγκυροβόλιο.

Πολλοί που αυτοαποκαλούνται ηγέτες, λένε ότι μπορούν να προσφέρουν ένα τέτοιο αγκυροβόλιο.

Δεν είμαι εδώ για να κάνω μια αρνητική αποτίμηση, αλλά για να προειδοποιήσω. Ώστε να αναπτύξουμε κάποια αντισώματα απέναντι σε έναν τύπο ηγεσίας που μπορεί μόνο να μας απογοητεύσει.

- Καταρχάς, υπάρχει ένας πολύ κοινός τύπος ηγέτη. Ο ηγέτης της «επιστροφής στην κανονικότητα».

Επιτρέψτε μου να παραθέσω μια φράση του Μπαράκ Ομπάμα, για αυτό το είδος ηγεσίας. Μετά τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ, είπε: «Είναι φυσικό να ευχόμαστε η ζωή «να επιστρέψει στην κανονικότητα» καθώς μια πανδημία, μια οικονομική κρίση ανατρέπουν τα πάντα γύρω μας. Αλλά πρέπει να θυμόμαστε ότι για εκατομμύρια Αμερικανούς, η διαφορετική φυλετική μεταχείριση είναι τραγική, οδυνηρή, κάθε άλλο παρά φυσιολογική «κανονικότητα»

Και σε αυτά, θα πρόσθετα, αυτό που ανέφερε η OXFAM στο Νταβός φέτος: «Ο πλούτος των δισεκατομμυριούχων έχει αυξηθεί τους πρώτους 24 μήνες του COVID-19, περισσότερο από ό,τι τα τελευταία 23 χρόνια.

• 573 νέοι δισεκατομμυριούχοι δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, με ρυθμό ένας κάθε 30 ώρες.

• Ωστόσο, φέτος 263 εκατομμύρια περισσότεροι άνθρωποι θα ζήσουν σε ακραία φτώχεια, με ρυθμό ένα εκατομμύριο άτομα κάθε 33 ώρες.

Αυτή η άνιση κατανομή του πλούτου και της εξουσίας έχει φέρει δεινά, απώλεια της αίσθησης της κοινότητας και της συνοχής, τόσο στο εσωτερικό όσο και μεταξύ των κοινωνιών μας.

Αλλά και η τεράστια δύναμη των παγκόσμιων οικονομικών ομίλων μπορεί να υπερισχύσει της πολιτικής στις δημοκρατίες μας. Κοιτάξτε για παράδειγμα, το τρομερό λόμπι των όπλων στις ΗΠΑ και τις τραγικές επιπτώσεις για τις ζωές αθώων θυμάτων.

Επομένως, η επιστροφή στην κανονικότητα θα ήταν μια χαμένη ευκαιρία για αλλαγή, καθώς αντιμετωπίζουμε τεράστιες προκλήσεις, όπως η κλιματική κρίση και τεράστιες ανισότητες, από την υγεία μέχρι την εκπαίδευση και φυσικά, στον πλούτο και την εξουσία.

- Ένας δεύτερος τρόπος ηγεσίας που πρέπει να προσέχουμε είναι όταν προσφέρονται λύσεις γρήγορης «επιδιόρθωσης».

Υποστηρίζουν, ότι το πρόβλημα είναι απλά ζήτημα διαχείρισης και τεχνικών λύσεων. Όχι συστημικών αλλαγών. Για παράδειγμα, η ύβρις των τεχνοουτοπιστών, καθώς είναι πολλοί στη Silicon Valley, που πιστεύουν ότι η τεχνολογία από μόνη της θα τα λύσει όλα. Η ψευδαίσθηση ότι μια νέα εφαρμογή στο κινητό μας μπορεί να μας σώσει όλους.

Η τεχνολογία μπορεί πραγματικά να εξυπηρετήσει το κοινό καλό, όπως στην υγεία, μπορεί όμως και να χρησιμοποιηθεί για φρικαλεότητες, βία, έλεγχο της σκέψης από αλγορίθμους και βαρβαρότητα, όπως τα όπλα μαζικής καταστροφής.

Η τεχνολογία μπορεί για αυτό να είναι εποικοδομητική, ανατρεπτική ή και καταστροφική.

Το ερώτημα είναι άλλο:

Στην αρχαία Αθήνα, η κατάχρηση εξουσίας ήταν ένα ανάθεμα που έπρεπε να τιμωρηθεί από τους θεούς.

Άρα, το ποιος αποφασίζει πώς θα χρησιμοποιήσουμε την εξουσία (και εδώ μιλάμε για την δύναμη της τεχνολογίας) ήταν και είναι ουσιαστικό ζήτημα δημοκρατίας.

Και το ερώτημα, πώς χρησιμοποιούμε τη δύναμη της τεχνολογίας, αποτελεί βασικό ηθικό ζήτημα.

Όταν οι μελλοντικές γενιές θα κοιτάξουν προς τα πίσω, προς το παρελθόν, θα μας βλέπουν ως βάρβαρους ή ως δημιουργούς νέων εργαλείων που μας υπηρετούν για έναν καλύτερο κόσμο;

Κανένας τεχνοκράτης, καμία μεγάλη ψηφιακή πλατφόρμα, καμία μεγάλη εταιρεία, κανένας ηγέτης δεν πρέπει να έχει τόση δύναμη για να αποφασίζει για αυτά τα ζητήματα μόνος του.

Αυτά είναι ζητήματα που πρέπει να συζητήσουμε και να αποφασίσουμε με δημοκρατικό τρόπο, με βάση τις αξίες που αγαπάμε.

- Ένα τρίτο και πιο καταστροφικό στυλ ηγεσίας, είναι αυτό που συχνά θεωρείται πιο παραδοσιακό. Ο ισχυρός ηγέτης.

Κάποιος μπορεί να θεωρεί ότι αυτό είναι εκτός μόδας, αλλά λόγω της αβεβαιότητας, της ανασφάλειας, των ανισοτήτων, ακόμη και λόγω της απώλειας αξιοπρέπειας για πολλούς, αυτοί οι δημαγωγοί εκμεταλλεύονται την οργή που υπάρχει σε τμήματα της κοινωνίας μας.

«Ευδοκιμούν» δημιουργώντας ακραίο φόβο, και μετά, λένε: «Έχω τη λύση: Εγώ είμαι η λύση».

Και αφού πάρουν την εξουσία και δεν υπάρχουν λύσεις τόσο εύκολες όσο υποσχέθηκαν, θα βρουν έναν αποδιοπομπαίο τράγο, έναν εχθρό, τον άλλο, τον μετανάστη, την κοινότητα των LGBT, μια άλλη εθνότητα, τελικά, κάθε τι που θεωρούν διαφορετικό, για να κατηγορήσουν ως υπαίτιους, για να διχάσουν, και με τον τρόπο αυτό να μπορέσουν να συσπειρώσουν τη δική τους «ομάδα», για να συντηρήσουν την εξουσία τους.

Στην πραγματικότητα δεν φοβούνται ό,τι είναι διαφορετικό, κάποια μειονότητα, το ξένο. Θέλουν να προσδιορίσουν την ταυτότητα όλων μας. Να αποφασίζουν πώς εμείς πρέπει να είμαστε, πώς εμείς πρέπει να σκεφτόμαστε, πώς εμείς πρέπει να συμπεριφερθούμε. Να καταργήσουν κάθε ελεύθερη σκέψη, κάθε διαφορετική σκέψη - γιατί αυτό τους απειλεί.

Οι λύσεις που προσφέρουν, στην διεθνή σκακιέρα κυμαίνονται από τον απομονωτισμό έως την επιθετικότητα.

Στη χειρότερη περίπτωση, κινούνται προς τον απολυταρχισμό.

Η απόλυτη εξουσία θέλουν να είναι στα χέρια τους και δεν μπορούν να δεχτούν καμία άποψη που αμφισβητεί την κυριαρχία τους.

Η μέθοδος που χρησιμοποιούν, είναι να υπονομεύουν συστηματικά την έννοια της εμπιστοσύνης!

Υπονομεύουν κάθε έννοια αλήθειας, κάθε αληθινή αναζήτηση γνώσης!

Καλλιεργούν συστηματικά τον κυνισμό, υποβιβάζουν την πολιτική και τελικά, τη δημοκρατία.

Σκοπός τους είναι, να χάσουμε κάθε εμπιστοσύνη στους συνανθρώπους μας, στους γείτονές μας, στους θεσμούς, κάθε εμπιστοσύνη στον ίδιο μας τον εαυτό.

Και να αναγκαστούμε εντέλει, να εμπιστευόμαστε μόνο τον «αρχηγό» και όχι τον συνάνθρωπό μας.

Ακούγεται ακραίο; Κοιτάξτε γύρω μας και θα βρείτε πια πολλούς παρόμοιους ηγέτες να κυβερνούν ακριβώς με αυτόν τον τρόπο.

Ας πάρω ένα γνωστό παράδειγμα. Όταν ο Πρόεδρος Τραμπ έλεγε δημοσίως ότι μπορεί να καταπολεμηθεί ο Covid με το να πιεις χλωρίνη, νομίζετε ότι το πίστευε; Αν ναι, γιατί δεν το έκανε ο ίδιος; Γιατί άλλος ήταν ο στόχος του. Να περάσει ένα απλό μήνυμα. Ότι εγώ είμαι η αυθεντία, εγώ είμαι η αρχή, εμένα θα ακούτε, δεν υπάρχει επιστήμη, γιατροί, που μπορεί να είναι ανώτερη εξουσία από εμένα.

Για αυτόν τον λόγο χρειάζεται να πορευόμαστε με μια πυξίδα, μια ηθική πυξίδα, έναν σκοπό που βασίζεται σε αξίες. Αλλιώς, ο αγώνας που κάνει κανείς, γίνεται ένα παιχνίδι, και μάλιστα, ένα επικίνδυνο παιχνίδι για την εξουσία από έναν αυταρχικό ηγέτη.

Και αυτό είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να οικοδομήσουμε ένα πραγματικό συλλογικό πνεύμα, όχι αντιμαχόμενες φυλές, αλλά μια κοινότητα αξιών και δικαίου, έναν εύθραυστο αλλά πολύ σημαντικό ιστό που κρατά την κοινωνία με συνοχή.

Τι είδους ηγέτες χρειαζόμαστε;

Η μεγαλύτερη απειλή που αντιμετωπίζουμε, θεωρώ ότι τελικά δεν είναι η ίδια η κλιματική αλλαγή ή οι τεχνολογικές δυστοπίες. Η απειλή είναι να μην διαχειριστούμε αυτές τις προκλήσεις με δημοκρατικό και εντέλει, ειρηνικό τρόπο. Και να βλέπουμε όλο και περισσότερη βία. Να συνηθίσουμε τις φρικαλεότητες και τη βαρβαρότητα, ως να είναι ένα φυσικό φαινόμενο.

Γι' αυτό πιστεύω ότι είναι τόσο σημαντικό να τιμούμε ηγετικές προσωπικότητες γυναικών σήμερα.

Έχοντας μεγαλώσει με μια φεμινίστρια μητέρα, καταλαβαίνω την ιδιαίτερη δύναμη που έχουν οι «θηλυκές» αξίες.

Φέρνουν μαζί διαφορετικές προσεγγίσεις στο τραπέζι: ενσυναίσθηση, οικοδόμηση κοινότητας, μετριοπάθεια, ταπεινοφροσύνη, περιέργεια, διάλογο, ακρόαση, συνέργια αντί της πόλωσης, μια διαφορετική άποψη για τα πράγματα, καθώς και την αναγκαία φωνή ενάντια στην κατάχρηση της εξουσίας.

Αυτές είναι οι ηγετικές ικανότητες που χρειαζόμαστε σήμερα. Χρειαζόμαστε ένα διαφορετικό παράδειγμα ηγεσίας που να μας αναγκάζει να μπαίνουμε στα παπούτσια του άλλου, να κατανοούμε, να ταυτιζόμαστε, να συμπάσχουμε και να αναγνωρίζουμε την αξιοπρέπεια στους συνανθρώπους μας.

Θυμάμαι, ως επικεφαλής της ΕΕ στην τότε προεδρία μας, επισκεπτόμουν συχνά τη Μέση Ανατολή για να βοηθήσω την ειρηνευτική διαδικασία μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης.

Πριν συναντηθώ με τους αξιωματούχους και των δύο πλευρών, συναντιόμουν πάντα με τις γυναίκες. Ισραηλινές και Παλαιστίνιες μαζί. Μαζί είχαν λύσεις.

Είχαν βρει έναν τρόπο να προχωρήσουν. Να προτείνουν πραγματικές αλλαγές με στόχο την Ειρήνη.

Η Donella Meadows, μια πολύ γνωστή ανθρωπολόγος, γράφοντας για αλλαγές είπε ότι:

«Το πιο εύκολο πράγμα που μπορεί να κάνει κανείς, είναι να αλλάξει τους αριθμούς.

Αύξηση εσόδων.

Κόψτε το κόστος.

Μειώστε τον αριθμό των εργαζομένων.

Αλλά αυτός είναι στην πραγματικότητα ο λιγότερο αποτελεσματικός τρόπος για να επιτευχθεί ένας επιθυμητός στόχος.

Είναι πιο δύσκολο να γίνουν μεγάλες αλλαγές στις υλικοτεχνικές υποδομές μιας κοινωνίας, αλλά βέβαια είναι κάτι που θα φέρει περισσότερα αποτελέσματα.

Είναι ακόμα πιο δύσκολο να αλλάξουν οι κανόνες του συστήματος - νόμοι, κανονισμοί, πολιτικές, κατευθυντήριες γραμμές - αλλά αυτά μπορούν να φέρουν αρκετά σημαντικές αλλαγές σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα.

Τέλος, όμως, ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα που μπορεί να κάνει κανείς, είναι να αλλάξει τη νοοτροπία ενός οργανισμού, τις αντιλήψεις, την κουλτούρα ενός φορέα ή μιας κοινωνίας. Να αναδιαμορφώσει τις πεποιθήσεις και τους στόχους μιας κοινωνίας.

Αλλά αν μπορέσει κάποιος να το κάνει αυτό, τότε οι αλλαγές… μέχρι τα άστρα μπορούν να φτάσουν.»

Το τονίζω αυτό, γιατί συχνά πολλοί στον κόσμο των επιχειρήσεων, σε θέσεις άσκησης εξουσίας, το πώς αξιολογούν τους νέους σήμερα και το πώς ορίζουν την επιτυχία, το κάνουν με χρηματικούς όρους.

Κατατάσσουν τους ανθρώπους ανάλογα με αυτού του είδους την επιτυχία.

Έτσι όμως, αγνοούν την αξιοπρέπεια του κάθε ανθρώπου.

Αποφεύγεται μια ολιστική προσέγγιση. Μια προσέγγιση που θα τιμά έναν κοινό, συλλογικό διάλογο όπου καθένας έχει αξία στον καθορισμό των στόχων, της κατεύθυνσης που θέλουμε να ακολουθήσουμε ως κοινωνία.

Δηλαδή, μια κατεύθυνση, όχι μόνο για τον καθένα από μας ξεχωριστά, αλλά για την ομάδα, την εταιρεία που μπορεί να διοικείτε (όσοι βρίσκεστε εδώ απόψε ως μέλη εταιριών), την κοινωνία της οποίας είστε μέρος.

Αυτό έκαναν αυτές οι γυναίκες στη Μέση Ανατολή.

Έδειξαν το δρόμο. Αλλάζοντας νοοτροπία, αναδιαμορφώνοντας τους στόχους, δίνοντας νόημα ο ένας στη ζωή του άλλου. Με μεγάλο θάρρος, βγήκαν από τον προσδιορισμένο τους ρόλο, τόλμησαν.

Αξίζει να παίρνουμε ρίσκο για να σπάμε τα στερεότυπα, που συχνά μας εγκλωβίζουν.

Ας δούμε τις προκλήσεις της εποχής μας και από μια θετική πλευρά: αυτοί οι σκοτεινοί καιροί κρίσης θα μπορούσαν να μας απελευθερώσουν - να αναδείξουν όχι τα χειρότερα, αλλά ό,τι καλύτερο έχει η ανθρωπότητα.

Όπως και οι τρεις γυναίκες που βραβεύονται σήμερα, μπροστά σε απειλές ακόμα και για την ζωή τους. Πρώτη η Οκσάνα από την Ουκρανία, η Βελένα από την Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας και η Ουέτ από τη Μιανμάρ, στις πιο δύσκολες συνθήκες ανέδειξαν την καλύτερη πλευρά ανθρωπισμού και της ψυχικής τους δύναμης.

Αυτήν την ελπίδα πρέπει να θρέψουμε και σήμερα. Μια ελπίδα που δίνει νόημα, δημιουργεί κοινότητα, οδηγεί στον σεβασμό της αξιοπρέπειάς μας, έτσι ώστε ο καθένας να αναγνωρίζεται ως πολύτιμος. Πολύτιμα ανθρώπινα όντα που συνθέτουν κάτι μεγαλύτερο από εμάς.

Αυτό αντιπροσωπεύουν αυτά τα βραβεία σήμερα.

Επιτρέψτε μου να ολοκληρώσω αναφέροντας μια άλλη σπουδαία γυναίκα:

Την Jane Goodall, που για δεκαετίες μελετά την άγρια ζωή στην Αφρική:

«Δεν πειράζει πώς καταφέραμε να γίνουμε αυτοί που είμαστε. Η αλλαγή συμβαίνει ακούγοντας και μετά ξεκινώντας έναν διάλογο με τους ανθρώπους που κάνουν κάτι που δεν πιστεύετε ότι είναι σωστό. Μόνο αν καταλάβουμε τον άλλον, θα νοιαστούμε».

Και συνεχίζει:

«Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για το μέλλον μας είναι η απάθεια. Δεν μπορεί να περνάς μια μέρα χωρίς οι κινήσεις σου, οι πράξεις σου, να έχουν αντίκτυπο στον κόσμο γύρω σου. Κάθε τι που κάνεις, κάνει και τη διαφορά. Για αυτό πρέπει να αποφασίσουμε ο καθένας μας, τι είδους διαφορά θέλουμε να κάνουμε».

Ας ακολουθήσουμε τις συμβουλές της!

Δεν υπάρχουν ακόμη σχόλια.

Υποβολή απάντησης

Παρακαλώ εισάγετε το σχόλιο σας εδώ.
Παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ.
Παρακαλώ εισάγετε το email σας εδώ.