Η υπόθεση φυλάκισης του Φρέντι Μπελέρη, που χρονολογείται από τα μεσανυχτα της 11ης προς 12 Μαΐου, φέρνει στο προσκήνιο την έλλειψη δημοκρατικής εμβάθυνσης στην Αλβανία και τη σχέση της ελληνικής μειονότητας με την κυβέρνηση των Σοσιαλιστών. Η σύλληψη του πλέον δημάρχου Χειμάρρας πραγματοποιήθηκε χωρίς ένταλμα, δύο μέρες πριν τις αυτοδιοικητικές εκλογές και με την κατηγορία της εξαγοράς 8 ψήφων έναντι 400 χιλιάδων λεκ (3.600 ευρώ).

Ο Αλβανός Πρωθυπουργός Έντι Ράμα, στην προεκλογική εκστρατεία του στα Τίρανα λίγες ώρες νωρίτερα, είχε ουσιαστικά εξαγγείλει τη σύλληψη του Μπελέρη: «Είναι υποτέλεια όταν στέλνεις εκεί έναν εκφραστή, ο οποίος προέρχεται από τα πιο σκοτεινά καταφύγια της ιστορίας και της έχθρας κατά των Αλβανών».

Οι δηλώσεις του Ράμα και η κράτηση του Μπελέρη έρχονται σε μία περίοδο που η Αλβανία βρίσκεται υπό την επίβλεψη των κοινοτικών θεσμών αναφορικά με την ενταξιακή προοπτική της. Ο Ζοζέφ Μπορέλ, ενάμιση μήνα πριν τις βουλευτικές εκλογές της 25ης Απριλίου 2021, είχε τονίσει ότι «οι εκλογές θα δείξουν αν η Αλβανία είναι δεσμευμένη στην αντιμετώπιση της διαφθοράς και αυτό είναι ένα από τα βασικά κριτήρια για τη διαδικασία ένταξης και για κάθε εύρυθμη δημοκρατία. Η εκτεταμένη πόλωση δεν είναι σημάδι δημοκρατικής ωριμότητας».

Η αξιολόγηση του Μπορέλ φανερώνει τα προβλήματα που ιεραρχεί η Ε.Ε. ως πιο σημαντικά και η έκφραση περί δημοκρατικής ανωριμότητας υπονοεί τάσεις που υιοθετούν οι ηγέτες στα οιονεί δημοκρατικά καθεστώτα του πρώην κομμουνιστικού χώρου. Η πρώτη τάση είναι ότι οι ηγέτες αυτοί χρειάζονται εχθρούς, δεδομένου ότι ταιριάζει στην επικοινωνιακή τακτική απλοποίησης του σύνθετου σύγχρονου κόσμου. Ουσία αυτής της τακτικής είναι να εκμεταλλευτεί την παρόρμηση στην οποία όλοι οι άνθρωποι είναι τρωτοί, ότι χρειάζεται ένας χαρισματικός ηγέτης που θα παρακάμπτει τους κανόνες όταν οι πολίτες αισθάνονται ότι απειλούνται. Όταν δεν υφίσταται απειλή, ο ηγέτης επιχειρεί να την επινοήσει και συνήθως στοχοποιεί μία ομάδα.

Η ελληνική μειονότητα στην Αλβανία είναι η ομάδα που δέχεται τα πυρά της κυβέρνησης Ράμα και ως διακύβευμα προβάλλεται η υφαρπαγή των ελληνικών περιουσιών στην παραλία της Αδριατικής, από τους Αγίους Σαράντα μέχρι τον Αυλώνα. Πρόκειται για περιοχές με φυσικό κάλλος που μπορούν να απογειώσουν το κυβερνητικό σχέδιο τουριστικής ανάπτυξης. Η αλβανική κυβέρνηση ακόμη δεν έχει αναγωρίσει τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα της ελληνικής κοινότητας, παρά τη Συμφωνία Φιλίας και Συνεργασίας του 1996, ενώ έχει προχωρήσει και στη συνένωση της Χειμάρρας με το μουσουλμανικό χωριό Βράνιτσα, κίνηση που γίνεται αντιληπτή ως προσπάθεια αφελληνισμού της περιοχής.

Η δεύτερη τάση είναι η χειραγώγηση των θεσμών, καθώς οι ηγέτες αυτοί προσπαθούν να αποδυναμώσουν κάθε έλεγχο επί της εξουσίας τους. Η τάση αυτή συνδέεται με την πρώτη στον βαθμό που οι πολίτες υποστηρίζουν ηγέτες εξαιτίας των αντιδημοκρατικών πρακτικών τους. Η αρμόδια δικαστής αρνήθηκε την αποφυλάκιση του Μπελέρη, επικαλούμενη προηγούμενη καταδίκη και την υποψία φυγής προς την Ελλάδα. Πέραν της παραβίασης του τεκμηρίου αθωότητος, το αδίκημα για το οποίο κατηγορείται ο Μπελέρης έχει παραγραφεί και το ποινικό μητρώο του είναι λευκό, όπως αποδεικνύει το έγγραφο που παρουσίασε η υπεράσπιση του δημάρχου Χειμάρρας από την ψηφιακή πλατφόρμα e-albania.

Η χειραγώγηση των θεσμών έγινε ακόμα πιο έκδηλη από την απαγόρευση ορκωμοσίας του Μπελέρη ως δήμαρχος Χειμάρρας στις 27 Ιουνίου. Ακολούθησε η διεξαγωγή του Δημοτικού Συμβουλίου, στο οποίο κυριαρχεί με ψήφους 13-8 το κυβερνόν Σοσιαλιστικό Κόμμα. Δήμαρχος παραμένει ο Γιώργος Κολιός, τουλάχιστον μέχρι τα τέλη Ιουλίου· αν μέχρι τότε δεν έχει ορκιστεί ο Μπελέρης, ο Περιφερειάρχης Αυλώνας μπορεί να ζητήσει την παράταση της θητείας του Κολιού ή η κυβέρνηση να απευθυνθεί στον ομοϊδεάτη νέο Πρόεδρο της Δημοκρατίας να επαναλάβει τις εκλογές στην Χειμάρρα.

Το ερώτημα που τίθεται είναι αν η Ελλάδα και η Ε.Ε. έχουν αρκετή επιρροή ώστε ο Μπελέρης να ορκιστεί δήμαρχος. Η αναφορά της Κωνσταντίνας Καμίτση, πρέσβεως της Ελλάδας στα Τίρανα, περί σύνδεσης της ευρωπαϊκής προοπτικής της Αλβανίας με τον σεβασμό του κράτους δικαίου έγινε αντιληπτή από τον αλβανικό Τύπο ως «εξωτερική παρέμβαση» σε μία εγχώρια δικαστική υπόθεση.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε στις 11 Ιουλίου την τροπολογία που κατέθεσε το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, με την οποία ζητούσε την άμεση απελευθέρωση του Μπελέρη και την ανάληψη των καθηκόντων του ως δήμαρχος. Η τροπολογία, επίσης, αναγνώριζε τη σύνδεση της υπόθεσης Μπελέρη με την προστασία των περιουσιών της ελληνικής εθνικής μειονότητας και τις κατηγορίες για παράνομες απαλλοτριώσεις.

Η παραπάνω τροπολογία είναι ικανή να οδηγήσει τον Ράμα σε αλλαγή στάσης; Αν απαντήσουμε με γνώμονα τις αντιδημοκρατικές τάσεις του Ράμα ως ηγέτη, η απάντηση είναι αρνητική. Αν βασιστούμε στο γεγονός ότι το 97% των Αλβανών πολιτών επιθυμεί ταχεία ένταξη στην Ε.Ε., τότε μπορεί να διατυπωθεί κάποια σχετικά αισιόδοξη απάντηση. Οι πολίτες της γείτονος χώρας πιστεύουν ότι έχει παρέλθει πολύς χρόνος από τον Απρίλιο του 2014, όταν η Αλβανία πήρε καθεστώς υποψήφιας για ένταξη χώρας, μέχρι τον Μάρτιο του 2020, όταν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποδέχτηκε την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.

* Δρ Χάρης Μπουμπαγιατζόγλου, Εντεταλμένος Λέκτορας Διεθνούς Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.