ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΙ
ΧΡΗΣΤΟΣ
ΔΟΥΚΑΣ
Εκλογές ΠΑΣΟΚ: Ας μιλήσουμε για την πραγματική πολιτική
Το ζήτημα της ανασυγκρότησης των σχέσεων Τοπικής Κοινότητας-Κεντρικής Πολιτικής Αρχής, παρά τη μεγάλη του σημασία, υποβαθμίστηκε κατά το πρόσφατο ντιμπέιτ για την προεδρεία του ΠΑΣΟΚ.
Ορισμένοι υποψήφιοι, ούτε λίγο ούτε πολύ περιόρισαν την ουσία του θέματος στην διαδικασία εκλογής δημάρχου και προέδρου κόμματος. Παραμερίζοντας μάλιστα (θελημένα ή αθέλητα) το ευρωπαικό κεκτημένο στο ζήτημα αυτό.
Κάποιος υποψήφιος που έχει χρηματίσει και ευρωβουλευτής, λοιδορούσε τη συνύπαρξη των δυο θεσμικών ρόλων με απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς («ούτε Μιτεράν, ούτε Ερντογάν»), ενώ ορισμένες άλλες απόψεις αφού συντάσσονταν με την «αποκέντρωση του κράτους», κατέληγαν σε ένα είδος «ασυμβίβαστου» μεταξύ των δύο θεσμών (για λόγους χρόνου, διπλές αρμοδιότητες, part-time αρμοδιότητες, αποκλειστική χρήση ενός μόνο ρόλου κτλ).
Λες και οι θεσμοί της πολιτείας είναι εταιρίες σουπερμάρκετ με εργασιακές ρυθμίσεις και όχι υπηρεσίες δημοσίου συμφέροντος αποκλειστικής ευθύνης για τους ηγήτορές των, πέραν των καθιερωμένων συμβατικών ωραρίων. Άλλοτε πάλι το λεγόμενο «ασυμβίβαστο» χρησιμοποιείται επιλεκτικά , ανάλογα με το προσωπικό όφελος του υποψηφίου, πότε το «ξεχνά» και πότε το «θυμάται» κατά περίπτωση.
Όμως η ουσία βρίσκεται στο ερώτημα «ποιές πολιτικές να ακολουθήσουμε;» και όχι διαδικασίες και περιτυλίγματα που συσκοτίζουν την ουσία.
Εκείνο που διέφυγε από τις τοποθετήσεις εν προκειμένω, είναι η μη αναφορά τους σε ένα διαφορετικό, συλλογικό πλαίσιο λειτουργίας των θεσμών, που να συνδέεται με τη δημοκρατία και τη συμμετοχικότητα απέναντι σε μονοπρόσωπες ηγεσίες υπερσυγκέντρωσης εξουσιών όπως το λεγόμενο «επιτελικό κράτος» του κ.Μητσοτάκη που εξυπηρετεί ολιγαρχικές επιδιώξεις.
Το άλλο, διαφορετικό μοντέλο διακυβέρνησης, έλλειψε σε ανησυχητικό βαθμό από ορισμένες απόψεις στο ντιμπέιτ. Όταν μάλιστα το συμμετοχικό, ανοικτό, συλλογικό ΠΑΣΟΚ είναι το ζητούμενο για μια Νέα Αλλαγή από τη σημερινή στασιμότητα.
Ας δούμε όμως τι συμβαίνει στο ευρωπαικό πλαίσιο αναφοράς στο οποίο συμμετέχει η τοπική αυτοδιοίκηση και η επιτροπή περιφερειών. Αναφέρουμε μόνο μερικά ενδεικτικά διαχρονικά παραδείγματα.:
Από τη Γαλλία.
Σαρκοζί δήμαρχος Νειγί Συρ Σεν (1983-2002) βουλευτής το 1988, το 1999 πρόεδρος κόμματος, το 2007 πρόεδρος δημοκρατίας.
Ολάντ δήμαρχος Τυλ (2001-2008), το 1997 γγ του σοσιαλιστικού κόμματος, το 2002 είναι ξανά βουλευτής, παραιτείται το 2011 από τον δήμο (επανεκλέγεται) λόγω του νόμου για όχι παραπάνω από μια ενεργές πολιτικές θέσεις, το 2011 υποψήφιος του σοσιαλιστικού κόμματος για τις εκλογές, το 2012 πρόεδρος δημοκρατίας
Σιράκ, δήμαρχος παρισιού απο 1977 και για 18 χρόνια (1977-1995), βουλευτής στο διάστημα αυτό. Αρχηγός κόμματος το 1976, το 1978 κατέρχεται ως αρχηγός του κόμματος σε εθνικές εκλογές, το 1986 πρωθυπουργός, το 1995 πρόεδρος δημοκρατίας.
Μωρουά, δήμαρχος Λιλ για 26 χρόνια (1973-2001), πρωθυπουργός Γαλλίας (1981-84)
Μιτεράν δήμαρχος Σατό-Σινιόν, απο το 1946 βουλευτής, 1959, γερουσιαστής, το 1971 ΓΓ γραμματέας του σοσιαλιστικού κόμματος (1971-1981)
Απο τη Γερμανία.
Σωλτς, Δήμαρχος Αμβούργου, 2011-2018, βουλευτής από το 1998, χρημάτισε γενικός γραμματέας SPD (2002-2004), αναπληρωτής πρόεδρος SPD (2009-2019), υποψήφιος για πρόεδρος του SPD το 2019, Καγκελάριος σήμερα.
Σρέντερ, τοπικός πρωθυπουργός κάτω Σαξωνίας (1990-19980), πρόεδρος του SPD Κ. Σαξωνίας (1994-1998), πρόεδρος SPD, πριν γίνει καγκελάριος.
Βίλι Μπραντ, καγκελάριος Δ, Γερμανίας, δήμαρχος Βερολίνου από το 1957 έως το 1966, βουλευτής από το 1948, πρόεδρος SPD από 1964, 2 φορές υποψήφιος καγκελάριος (1961 και 1965). Υπουργός εξωτερικών το 1966 και καγκελάριος το 1969
Άλλες χώρες.
Κόστα, χρημάτισε δήμαρχος Λισσαβώνος (2007-2015). Γεν Γραμματέας του σοσιαλιστικού κόμματος (2014-2024). Παραιτήθηκε από το δημαρχιακό αξίωμα για να κατέλθει στις πολιτικές εκλογές του 2015.
Τομάσεβιτς, δήμαρχος Ζάγκρεπ (από 2021) επικεφαλής του πολιτικού κόμματος mozero («μπορούμε»), κατήλθε σε εκλογές καΙ εκλέχθηκε βουλευτής (2020).
Ράμα, πρώην δήμαρχος Τιράνων (2000-2011), αρχηγός του σοσιαλιστικού κόμματος από το 2005, το 2009 συμμετείχε στις βουλευτικές εκλογές και το 2013 αναδείχτηκε νικητής και πρωθυπουργός.
Τα παραπάνω δεν διεκδικούν μια πλήρη εικόνα των σχέσεων μεταξύ τοπικότητας και κεντρικού κράτους. Υποδεικνύουν όμως ότι δεν αποτελεί εμπόδιο ούτε πολιτικά, ούτε νομικά, η συνύπαρξη δημάρχου και αρχηγού κόμματος ή υποψήφιου πρωθυπουργού. Είναι αντίθετα ένα βαρόμετρο της κινητικότητας μεταξύ των δύο χώρων που ενισχύει και δεν περιορίζει το δημοκρατικό δικαίωμα, αλλά και την ανάγκη οι δύο χώροι να λειτουργούν χωρίς «στεγανά» και «απαγορεύσεις». Όπου ο ένας ρόλος ενισχύει τον άλλο. Αυτό δείχνει η ευρωπαική πρακτική.
Ας ξαναγυρίσουμε στο αρχικό μας ερώτημα: Δεν είναι δυνατόν δρώντα πολιτικά πρόσωπα, ιδιαίτερα όταν επιθυμούν να ηγηθούν της δημοκρατικής παράταξης, να αγνοούν και να προασπίζονται θέσεις που «στεγανοποιούν» κοινωνικές αποφάσεις και δημιουργούν «κλειστά» συστήματα «αδιαφάνειας».
Τέτοιες απόψεις είναι αυτονόητο να αποτελούν πολιτικά υποστηλώματα των συντηρητικών κύκλων της Δεξιάς, αλλά δεν συνάδουν με κόμματα σοσιαλδημοκρατικών χαρακτηριστικών της δημοκρατικής παράταξης.
Δεν θέλουμε με τα παραπάνω να ισχυριστούμε ότι οι σχέσεις δημάρχου-προέδρου κόμματος είναι εκείνες που θα καθορίσουν κεντρικά τη σχέση Τοπικότητας-Κέντρου.
Είναι όμως βέβαιο ότι οι διάφορες μορφές «αποκλεισμών» και «ασυμβίβαστων» που διατυπώνονται, όχι μόνο δεν ευνοούν την περαιτέρω αποκέντρωση, αλλά δείχνουν νοοτροπίες ολιγαρχικών εξουσιών, σε βάρος των τοπικών κοινωνιών.
Όλα αυτά δεν είναι άσχετα με τις συνεχείς προσπάθειες αποκλεισμού του Δημάρχου Αθηναίων που επινοεί η Δεξιά: Απο κάποια SMS της απελπισίας, μέχρι ανύπαρκτες «καταστατικές» προβλέψεις, συνεχείς επιθέσεις από γνωστούς «εντολοδόχους» και άλλες προκλήσεις για να μειωθεί ο παρεμβατικός ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των τοπικών κοινωνιών στο πολιτικό γίγνεσθαι. .
Ας συγκρατήσουμε στο θέμα αυτό την ξεκάθαρη θέση του Δημάρχου Αθηναίων υπέρ ενός «νέου κύματος αποκέντρωσης» που θα φέρει τους πολίτες πιο κοντά στη λήψη κεντρικών αποφάσεων και τις κεντρικές αποφάσεις να φιλτράρονται από τους θεσμούς της κοινωνίας των πολιτών.
Το καινούργιο στοιχείο είναι ότι έθεσε επί τάπητος το θέμα με συγκεκριμένα παραδείγματα στα οποία η Τοπική Αυτοδιοίκηση συρρικνώνεται, ενώ η κεντρική εξουσία είναι ένα «μαύρο κουτί» για «εξυπηρετήσεις» των «λίγων και εκλεκτών». Η υποστήριξη της αναδιάρθρωσης έχει μεν ένα συμβολικό χαρακτήρα όταν υποστηρίζεται από τον Δήμαρχο Αθηναίων και Επικεφαλής της Δημοκρατικής Αντιπολίτευσης της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ).
Έχει όμως πολύ περισσότερο ένα ουσιαστικό χαρακτήρα παρέμβασης και αλλαγής, λόγω ακριβώς της θέσης του δημάρχου στην διεκδίκηση κεντρικού ρόλου στις εκλογές του ΠΑΣΟΚ.
Στις εκλογές της 6 Οκτωβρίου θα κριθεί αν οι αρμοδιότητες και οι αποφάσεις θα μετακινηθούν προς την κοινωνία των πολιτών ή θα ενισχυθεί το κράτος της συγκέντρωσης εξουσιών για τους λίγους.