ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΙ
ΣΑΒΒΑΣ
N.ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
Πολλά λείπουν ακόμα από την προσφορά των Ελλήνων ναυτίλων στον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο
Η συνολική αποτίμηση της προσφοράς των ανθρώπων της θάλασσας κατά την διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου κατά την εκτίμηση μου δεν έχει γίνει, παρά το γεγονός ότι έχουν περάσει επτά δεκαετίες. Υπάρχουν πολλά βιβλία που αναφέρονται στην ιστορική συνεισφορά των Ελλήνων ναυτίλων. Σημαντικά άρθρα έχουν γραφεί και αμέτρητες προσωπικές μαρτυρίες. Όμως, δεν υπάρχει μια συλλογική καταγραφή όλων των περιστατικών που έχουν γίνει στη θάλασσα με πρωταγωνιστές Έλληνες από την έναρξη μέχρι και την λήξη του πολέμου από το 1939 μέχρι και το 1944.
ΤΟΥ ΣΑΒΒΑ Ν. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
Επί έξι χρόνια οι Έλληνες ναυτίλοι με διάφορους τρόπους και μέσα πολεμούσαν για να επικρατήσει η λογική, η ειρήνη, το τέλος του παράλογου πολέμου. Χιλιάδες Έλληνες πολέμησαν στις θάλασσες όλου του κόσμου. Αλλά τις μεγαλύτερες απώλειες τις είχαν στο Αιγαίο και στον Ατλαντικό. Ελληνικά πληρώματα και ελληνόκτητα πλοία ταξίδευαν σε όλα τα πέρατα του κόσμου. Σε αυτόν τον πόλεμο χρησιμοποιήθηκαν από βάρκες μέχρι σκούνες και από μαούνες μέχρι ποντοπόρα πλοία.
Από τα πλοιάρια της διαφυγής προς την Μέση Ανατολή μέχρι και τον ανεφοδιασμό των συμμαχικών δυνάμεων. Σε αυτή την θαλάσσια μάχη συμμετείχε το εμπορικό ναυτικό, το πολεμικό ναυτικό, οι αντιστασιακές ομάδες, οι ριψοκίνδυνοι Έλληνες ναυτίλοι που μετέφεραν στις ακτές της Αιγύπτου Έλληνες πατριώτες. Αλλά ας θυμηθούμε μερικούς αριθμούς:
Το 1939, όταν ξεκίνησε ο πόλεμος, τα ελληνικά εμπορικά πλοία κατείχαν την 9η θέση στη παγκόσμια ναυτιλία με 577 πλοία. Στο τέλος του πολέμου, δηλαδή το 1945, η ελληνική ναυτιλία είχε απωλέσει 372 φορτηγά, 52 επιβατικά και 551 ιστιοφόρα και 2.000 Έλληνες ναυτικούς, που έχασαν τη ζωή τους από τους βομβαρδισμούς των Γερμανικών και ιταλικών δυνάμεων.
Από τον τορπιλισμό της “Έλλης” που έγινε στις 15 Αυγούστου του 1940 στο λιμάνι της Τήνου, το Πολεμικό Ναυτικό είχε αποφασιστική συμμετοχή στον θαλάσσιο αγώνα. Αναλυτικότερα, από τον Μάιο 1941 μέχρι και το 1944 τα ελληνικά πολεμικά πλοία διέσχισαν 1.929.117 ναυτικά μίλια επί 189.157 ώρες πλεύσεως". Ιστορική είναι φράση του Ουίνιστον Τσώρτσιλ για το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό, "Το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό, μικρό αριθμητικώς, αλλά πολύ μεγάλης αξίας, ...διεκρίθη σε όλες τις επιχειρήσεις μας στη Μεσόγειο". Από την πτώση της Κρήτης τα ελληνικά πολεμικά πλοία 3.000 άνδρεςεελοντές του Πολεμικού μας Ναυτικού, έπλευσε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Όπως αναφέρει ο ιστορικός Σαράντος Καργάκος: “Το Πολεμικό μας Ναυτικό το 1940, που αριθμούσε 6.500 περίπου άνδρες και περί τα 34 μάχιμα Πλοία, κλήθηκε να αντιμετωπίσει τον πολλές φορές μεγαλύτερο, πανίσχυρο και σύγχρονο Ιταλικό Στόλο. Κατά τις αρχές του 1944 το ανθρώπινο δυναμικό του Πολεμικού μας Ναυτικού είχε ανέλθη στη Μ.Α. στους 8.500 περίπου άνδρες. Οι κύριες μονάδες του Στόλου μας στο τέλος του Β΄ΠΠ είχαν αυξηθεί σε 43 μάχιμα Πλοία, υπερκαλύπτοντας τις απώλειες, που στην περίοδο 1940-44, που ανήλθαν σε 29 μάχιμες μονάδες. Οι Σύμμαχοι, αναγνωρίζοντας τη σημαντική μαχητική ικανότητα του Πολεμικού μας Ναυτικού στον διεξαγόμενο κοινό αγώνα κατά του Άξονα, ενίσχυσαν αποτελεσματικά το Στόλο μας στη διάρκεια του Β΄ΠΠ με 38 νεότευκτές αλλά και μεταχειρισμένες μάχιμες μονάδες, που ήταν όμως σε πολύ καλλίτερη κατάσταση από τις απωλεσθείσες. Οι νεκροί της περιόδου ξεπέρασαν τους 700, ενώ οι τραυματίες ήταν πολλαπλάσιοι”.
Σημαντική καταγραφή γίνεται στο Λεύκωμα Κ.Δοξιάδη, που κυκλοφόρησε το 1945, που αναφέρει ότι το σύνολο των Πολιτών που διέφυγαν από την υπόδουλη Ελλάδα προς Μ.Α. μεταξύ 1941-44, ανήλθε σε 45.000, των δε Στρατιωτικών σε 15.000. Πολλοί από αυτούς στελέχωσαν τις ΕΕΔ της Μέσης Ανατολής.
Τα ελληνικά πληρώματα, που βρίσκονταν κυρίως στο Λονδίνο και σε διάφορα λιμάνια του κόσμου οργανώθηκαν στην Ομοσπονδία Ελληνικών Ναυτεργατικών Οργανώσεων, που ιδρύθηκε το Μάρτη του 1943. Ο Αντώνης Αμπατιέλος, πρωτοπόρος ναυτεργάτης, στην αυτοβιογραφία του στο βιβλίο που έχει τίτλο "Μια ζωή στον αγώνα. Με μετερίζι το ελληνικό καράβι" αναφέρει: "Η γραμμή πλεύσης, την οποία εισηγήθηκα στους συντρόφους από την πρώτη στιγμή που μου ανέθεσαν στελεχική δουλιά, ήταν ότι ευθύς εξαρχής, δηλαδή το εξάμηνο μέχρι την κατάρρευση του Μετώπου στην Ελλάδα, τέλος Μάη 1941 και μετέπειτα, μέχρι την ολοκλήρωση του κύκλου της μετατροπής του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε λαϊκό - αντιφασιστικό - απελευθερωτικό - αντιιμπεριαλιστικό, όφειλαν οι ναυτεργάτες να μην εγκαταλείπουν τα ελληνικά καράβια. Να παλεύουν για τη βελτίωση των όρων αμοιβής, εργασίας και διαβίωσης, προετοιμάζοντας έτσι - μαζί με όλα τ' άλλα οράματα της εποχής - μια άλλη ποιότητα της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας, προς όφελος των ναυτεργατών και του έθνους" και προσθέτει: "Το μετερίζι ήταν το ελληνικό καράβι, αυτοί οι φοβεροί σκυλοπνίχτες, με τις πιο άθλιες συνθήκες. Ηταν πραγματικός ηρωισμός τότε ν' αποδιώχνεις μια δουλιά έξω, ασφαλή από κάθε άποψη: Το βράδυ να κοιμάσαι ήσυχος κάτω από στέγη, να μη θαλασσοπνίγεσαι και πάνω από όλα να μην έχεις το άγχος από ένα πιθανό τορπιλισμό. Παρ' όλα αυτά, το κάλεσμά μας βρήκε απήχηση σε κομμουνιστές και αριστερούς ναυτεργάτες". "... Ετσι, πολλοί κομμουνιστές, αριστεροί και άλλοι αγωνιστές ναυτεργάτες μπαρκάρισαν, έφθασαν στη Βρετανία, όπου πράγματι ενώνοντας τις δυνάμεις τους και με τη βοήθεια του τότε Κομμουνιστικού Κόμματος Μεγάλης Βρετανίας, έβαλαν τα πρώτα θεμέλια του οργανωμένου ταξικού ναυτεργατικού κινήματος".
Στην Κατοχή δημιουργήθηκα και το ΕΛΑΝ. Το τμήμα δηλαδή του ΕΛΑΣ που δραστηριοποιήθηκε στη θάλασσα. Η βοήθεια του στον αγώνα περιορίστηκε στην μεταφορά στελεχών και εφοδίων και πολεμοφοδίων και όπλων σε άλλες περιοχές. Σημαντική επιχείριση θεωρείται το γεγονός ότι το ΕΛΑΝ απελευθέρωση στις 18 Ιουλίου 1943 60 κομμουνιστών και άλλων πατριωτών από τον Άη Στράτη σε ακτή της Μακεδονίας.
Εκατοντάδες, τέλος, ήταν εκείνοι οι ανώνυμοι ναυτίλοι που με τις βάρκες και τα καίκια συμμετείχαν στην διαφυγή των πατριωτών στην Αίγυπτο και φυσικά χιλιάδες είναι εκείνοι που χάθηκαν στα νερά του Αιγαίου, της Μεσογείου, του Ατλαντικού, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, με το όραμα της εποχής: Για μια ελεύθερη Ελλάδα, για το σταμάτημα του παράλογου πολέμου και για μια καλύτερη ζωή... Αιωνία τους η μνήμη και τιμή σε εκείνους που θαλασσοδάρθηκαν στα πέρατα της οικουμένης.