ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΙ

Αιχμάλωτοι των Μοντέλων

Πόσο είναι το δημοσιονομικό κενό του 2014; 300 εκατ. ευρώ, 700 εκατ. ευρώ ή 2 δις. ευρώ; Η απάντηση είναι ότι πει το μοντέλο. Και με βάση το μοντέλο εφαρμόζονται πολιτικές που τελικά μπορεί να χειροτερέψουν κατά πολύ μια δεδομένη κατάσταση.

Τις τελευταίες δεκαετίες τα οικονομικά έχουν προσδεθεί σε εκλεπτυσμένα πλήρως μαθηματικοποιημένα μοντέλα με βάση τα οποία προλέγουν αυτά που έρχονται. Κατά πόσο όμως τα μοντέλα μπορούν να παρακολουθήσουν την χαοτική πραγματικότητα;

Η διάσταση μεταξύ του τι συμβαίνει στην πραγματικότητα, τι αντιλαμβανόμαστε ότι συμβαίνει και τι προβλέπουμε ότι θα ακολουθήσει αποτυπώνεται ανάγλυφα στην κρίση του 2007.  Αν και σήμερα όλοι μιλάμε με δέος για τη μεγάλη κρίση, έως τα μέσα του 2008 οι στρατιές των οικονομολόγων του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας (World Bank), του ΟΟΣΑ και πολλοί άλλοι δεν είχαν καν αντιληφθεί το εύρος και το βάθος της κρίσης. Για σχετική πρόβλεψη ή έστω απλή προειδοποίηση το 2006 ή το 2007 ούτε λόγος δεν μπορεί να γίνει. Χαρακτηριστικό της μακαριότητας που επικρατούσε είναι ότι στις 12 Σεπτεμβρίου του 2008, τρεις ημέρες πριν από την κατάρρευση της Lehman Borthers, η JP Morgan, ένα από τα κορυφαία χρηματοπιστωτικά ιδρύματα των Ηνωμένων Πολιτειών, προέβλεψε ότι ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ στις ΗΠΑ θα επιταχυνθεί κατά το πρώτο εξάμηνο του 2009.

Αντίστοιχη μακαριότητα επικρατούσε και στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού. Μέχρι το τέλος του 2008 η πολιτική ελίτ της Ευρωζώνης δεν πίστευε ότι η Ευρώπη βρίσκονταν μπροστά σε μία μεγάλη τραπεζική και χρηματοπιστωτική κατάρρευση, θεωρώντας την κρίση κατά βάση πρόβλημα των ΗΠΑ.

Οι ειδικοί και οι διαμορφωτές πολιτικής όχι μόνο απέτυχαν να προβλέψουν την κρίση, αλλά δεν μπόρεσαν ούτε καν να αντιληφθούν τα ισχυρά και εντεινόμενα, μετά το πρώτο εξάμηνο του 2006, συμπτώματα της υπό κυοφορία κρίσης, ώστε να δράσουν  ανάλογα. Πολύ συνοπτικά: από τις αρχές του 2006 ο δείκτης των μη εξυπηρετούμενων στεγαστικών δανείων άρχισε να ενισχύεται με επιταχυνόμενο ρυθμό, ενώ στα μέσα του 2006, για πρώτη φορά έπειτα από πολλά χρόνια, οι τιμές των κατοικιών στις ΗΠΑ σταμάτησαν να σημειώνουν άνοδο. Στα τέλη του 2006 περίπου δέκα οργανισμοί και μικρές τράπεζες, που δραστηριοποιούνταν κυρίως στην αγορά των δανείων μειωμένης εξασφάλισης, είχαν πτωχεύσει. Μέχρι το Μάρτιο του 2007 είχαν χρεοκοπήσει πάνω από 50 οργανισμοί, ενώ στις αρχές Απριλίου ακολούθησε η New Century Financial, ο δεύτερος σε μέγεθος πάροχος στεγαστικών δανείων μειωμένης εξασφάλισης. Το καλοκαίρι του 2007 τα προβλήματα πολλαπλασιάστηκαν και ένα χρόνο μετά η κρίση λίγο έλειψε να βρεθεί εκτός ελέγχου. Με λίγα λόγια ήδη από τις αρχές του 2006 υπήρχαν σαφέστατες ενδείξεις ότι κάτι δεν πάει καλά. Αυτά στον πραγματικό κόσμο. Στον παράλληλο κόσμο των οικονομολόγων, με τα εκλεπτυσμένα μοντέλα, η κατάσταση ήταν εντελώς διαφορετική. Το 2006, το 2007 ακόμα και για μεγάλο μέρος του 2008 επικρατούσε ακλόνητη βεβαιότητα για την ισχυρή κατάσταση και τις θετικές προοπτικές των οικονομιών.

Τι προέβλεπε για το 2007-2008 το ΔΝΤ

Οι προβλέψεις όλων των ειδικών για το 2007 και το 2008 ήταν εξαιρετικά θετικές. Στο τέλος του 2006 η World Bank προέβλεπε ότι η παγκόσμια οικονομία θα αναπτυχθεί με ρυθμό 3,2% για το 2007 και 3,5% για το 2008. Ο ΟΟΣΑ προέβλεπε ρυθμό ανάπτυξης των οικονομιών των 30 χωρών - μελών του σε 2,5% για το 2007 και σε 2,7% για το 2008.

Το ΔΝΤ (Σεπτέμβριος 2006) εκτιμούσε για το 2007 ρυθμό ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας 4,9%, ενώ για τις ανεπτυγμένες οικονομίες προέβλεπε ανάπτυξη 2,7% και για τις ΗΠΑ ρυθμό αύξησης 2,9%. Οι προβλέψεις του ΔΝΤ ήταν βελτιωμένες σε σχέση με την έκθεση του Απριλίου 2006. Μάλιστα οι οικονομολόγοι του ΔΝΤ κατέληγαν στο συμπέρασμα ότι: «το παγκόσμιο οικονομικό ρίσκο είχε μειωθεί»!

Λίγους μήνες μετά, τον Απρίλιου του 2007 και ενώ η οικονομία των ΗΠΑ τραντάζονταν από τα προβλήματα στη στεγαστική αγορά και τη μετάδοσή τους στο τραπεζικό σύστημα, το ΔΝΤ, διατήρησε αμετάβλητη την πρόβλεψη για ρυθμό ανάπτυξης της τάξης του 4,9% για το 2007 και εκτιμούσε ανάλογο ρυθμό ανάπτυξης το 2008! Καμία ανησυχία! «Παρά την πρόσφατη αναταραχή στον χρηματοοικονομικό τομέα η παγκόσμια οικονομία παραμένει ισχυρή και αναμένεται ισχυρή ανάπτυξη το 2007 και το 2008» Οι οικονομολόγοι του ΔΝΤ όχι μόνο δεν ανησυχούσαν αλλά αυτό που αντιλαμβάνονταν ήταν ότι οι κίνδυνοι μειώνονται. «Οι κίνδυνοι για την παγκόσμια οικονομία παραμένουν, αλλά πλέον είναι λιγότερο απειλητικοί σε σχέση με την Έκθεση του Σεπτεμβρίου 2006», τονίζονταν στην έκθεση του Ταμείου. Για την οικονομία των ΗΠΑ το ΔΝΤ προέβλεπε ρυθμό ανάπτυξης 2,2% το 2007 και επιτάχυνση στο 2,8% το 2008!

Ένα χρόνο μετά, τον Απρίλιο του 2008, εβδομάδες μόνο πριν την κατάρρευση, οι ειδικοί του ΔΝΤ υπογράμμιζαν τις προκλήσεις που δημιουργούν τα προβλήματα στον τραπεζικό τομέα, αλλά σε γενικές γραμμές η έκθεση ήταν καθησυχαστική. Το ΔΝΤ προέβλεπε ότι η παγκόσμια ανάπτυξη θα διαμορφωθεί στο 3,7% το 2008 και στο 3,8% το 2009. Για τις ΗΠΑ προέβλεπε ήπια ύφεση το 2008, αποτέλεσμα των πιέσεων στη στεγαστική και χρηματοπιστωτική αγορά και επιστροφή σε μέτριους ρυθμούς ανάπτυξης το 2009.

Η Παγκόσμια Τράπεζα στην ετήσια έκθεσή της για το 2009 (γράφτηκε το φθινόπωρο του 2008) προειδοποιούσε για την επιδείνωση των συνθηκών στον χρηματοπιστωτικό τομέα, υπογραμμίζοντας τους κινδύνους που δημιουργούν για τις οικονομίες οι συνθήκες πιστωτικής ασφυξίας. Προέβλεπε ότι το 2008 η παγκόσμια οικονομία θα σημείωνε άνοδο κατά 3,3% και επιτάχυνση του ρυθμού ανάπτυξης το 2009 στο 3,6% καθώς, όπως εκτιμούσαν οι οικονομολόγοι της Παγκόσμιας Τράπεζας, η οικονομία των ΗΠΑ ανακτούσε τη δυναμική της!

Οι προβλέψεις αυτές διατυπώθηκαν λίγες μόνο εβδομάδες πριν το χρηματοπιστωτικό σύστημα στις ΗΠΑ βρεθεί ένα βήμα πριν την ολοκληρωτική κατάρρευση.

Επιτέλους, το 2009, και αφού είχε προηγηθεί η αδιανόητη χρεοκοπία της Lehman Brothers και το σύνολο του χρηματοπιστωτικού συστήματος των ΗΠΑ βρέθηκε αντιμέτωπο με το φάσμα της κατάρρευσης, οι οικονομολόγοι του ΔΝΤ κατάλαβαν με τι είχαν να κάνουν: τη μεγαλύτερη –με διαφορά- μεταπολεμική ύφεση.Τον Απρίλιο του 2009 οι οικονομολόγοι του ΔΝΤ ανέλυαν γιατί τα πράγματα γύρισαν τόσο άσχημα, τόσο γρήγορα, κάνοντας λόγο για τη μεγαλύτερη ύφεση, και μάλιστα –υπογράμμιζαν- με διαφορά, που έπληξε την παγκόσμια οικονομία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο!

Ωστόσο, την άνοιξη του 2009 δεν χρειαζόταν να είναι κανείς οικονομολόγος, και μάλιστα με τα βαριά βιογραφικά που απαιτεί το ΔΝΤ, για να φτάσει σε αυτό το συμπέρασμα. Εκ των υστέρων όλα έμοιαζαν προφανή και αναμενόμενα.

*Ο Γιάννης Παπαδογιάννης είναι οικονομικός συντάκτης στην «Καθημερινή» και συγγραφέας  δύο βιβλίων : «Το Άδοξο Τέλος - Η μετέωρη πορεία, η συντριβή και η αναγέννηση των Ελληνικών Τραπεζών» (2013), και, «Η Άνοδος και η Πτώση του Homo Economicus – Ο μύθος του ορθολογικού ανθρώπου και η χαοτική πραγματικότητα» (2012). (Αμφότερα, εκδόσεις Παπαδόπουλος). Το παραπάνω άρθρο βασίζεται στο βιβλίο «Η Άνοδος και η Πτώση του Homo Economicus.  

 

Δεν υπάρχουν ακόμη σχόλια.

Υποβολή απάντησης

Παρακαλώ εισάγετε το σχόλιο σας εδώ.
Παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ.
Παρακαλώ εισάγετε το email σας εδώ.