ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΙ

Η κόκκινη γραμμή από το μούσι ως στο ξυρισμένο κεφάλι;

Δεν θα αρνηθώ ότι από τότε που με θυμάμαι ως τηλεθεατή, δηλαδή από το 1968 που το «χαζοκούτι» μπήκε στο σπίτι μας, βλέπω σχεδόν ανελλιπώς το διαγωνισμό της Eurovision. Και παρά το ότι δεν αισθάνομαι απολύτως καμία (σεμνότυφη) ανάγκη να δικαιολογηθώ γι αυτό, αυτή την μικρή τηλεοπτική «αμαρτία» την κάνω, πρώτον, για το πανηγύρι που στήνεται κάθε φορά στην παρέα, στο σπίτι, στη δουλειά τη «μεγάλη βραδιά» και, δεύτερον, γιατί εξ’ αρχής πίστεψα ότι πρόκειται για έναν τηλεοπτικό, extravaganza, θεσμό που σπάει την καθημερινότητα και άρα αξίζει κάποιος να την παρακολουθήσει.

Ένας τρίτος λόγος για τον οποίο έβρισκα γοητευτική την Eurovision, πέρα από την ανθρωπογεωγραφία, έστω και με λαμέ φορέματα στα όρια της καρικατούρας, ήταν αυτή η διαδραστικότητα με το κοινό, -οι ψηφοφορίες, τα στοιχήματα, η «κερκίδα», το κουτσομπολιό- πολλά χρόνια πριν ανακαλύψουμε το διαδίκτυο. Μια διαδραστικότητα που διαπερνά το κοινό στην «αρένα», διακλαδίζεται στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και διαχέεται σε κάθε σπίτι και κάθε σαλόνι. Είναι δε αυτή τόσο έντονη που γίνεται σχεδόν εξαναγκαστικό να συμμετέχεις, να δηλώσεις τις προτιμήσεις σου, να πεις τις προβλέψεις σου, να στηρίξεις τις επιλογές σου, να φωνάξεις όταν νιώθεις ότι σε αδικούν όταν σου δίνουν δύο πόντους και να ζητωκραυγάσεις όταν παίρνεις τα «12άρια». Χωρίς όλα αυτά θα μου φαινόταν εντελώς αδιανόητο το να καθίσει κάποιος και να δει τον διαγωνισμό μόνος του, σε ένα δωμάτιο χωρίς παρέα.

Είτε μας αρέσει είτε δεν μας αρέσει είτε θέλουμε να το παίξουμε «μπλαζέ» και αποστασιοποιημένοι από αυτό το «καρναβάλι», ένα πράγμα οφείλουμε όλοι να παραδεχτούμε: η Eurovision ξεπερνά το όριο ενός διεθνούς ψυχαγωγικού event. Αποτελεί αντικειμενικά κομμάτι του σύγχρονου ευρωπαϊκού πολιτισμού, ανεξάρτητα από τις επιμέρους επιφυλάξεις για το κατά πόσο αντιπροσωπεύει τον πολιτισμό αυτό, την ποιότητα του ή τις εμπορικές, οικονομικές και πολιτικές σκοπιμότητές του. Ως θεσμός λοιπόν με κυρίαρχα τα στοιχεία του θεάματος και της επικοινωνίας, αποδεκτός από εκατομμύρια θεατές από τη Βρετανία μέχρι τα Ουράλια και από τη Μέση Ανατολή μέχρι τα σκανδιναβικά φιόρδ, μπορεί να γίνει ένας πανίσχυρος πομπός μηνυμάτων. Μηνύματα που στέλνουν οι διοργανωτές, οι διεκδικητές του τίτλου, οι καλλιτέχνες, το ίδιο το κοινό, η μία χώρα στην άλλη, το ένα πρόσωπο στους πολλούς και οι πολλοί στους λίγους. Συχνά μάλιστα, μέσα από αυτά τα μηνύματα, αποτυπώνονταν με ειρηνικό τρόπο και οι διαμάχες εντός της Ευρώπης και της ευρύτερης περιοχής αφού η διοργάνωση αγκάλιαζε και χώρες στις παρυφές ή και μακρύτερα της ευρωπαϊκής ηπείρου (από το Ισραήλ μέχρι και τα πρώην σοβιετικά κράτη). Παροιμιώδεις έχουν μείνει άλλωστε και οι ψήφοι αλληλεγγύης μεταξύ ομόρριζων εθνολογικά κρατών (Ελλάδα-Κύπρος, Τουρκία-Αζερμπαϊτζάν-Γεωργία, σλαβικά έθνη κτλ) αλλά και η άρνηση ψήφου σε αντιπάλους στο διπλωματικό ή και στρατιωτικό πεδίο (Σερβία-Βοσνία, Ρωσία-Γεωργία, Ρωσία-Ουκρανία). Δεκάδες τα παραδείγματα όλες αυτές τις δεκαετίες. Χαρακτηριστικό ήταν φέτος το γιουχάισμα των 17χρονων ρωσίδων άμα τη εμφανίσει τους στους ημιτελικούς αλλά και στον τελικό του διαγωνισμού.

Πέρα όμως από τις αμιγώς πολιτικές ή και εθνικές διαμάχες, η Eurovision, έδωσε την ευκαιρία να εκφραστούν και θέματα κοινωνικών μειονοτήτων καθώς αυτά ανέβαιναν, ιδιαίτερα τις δεκαετίες των ‘90s και ‘00s τόσο στην ευρωπαϊκή κοινωνική ατζέντα όσο, δειλά-δειλά και στις χώρες ανατολικά της Ευρώπης. Ετσι λοιπόν ο διαγωνισμός αγκαλιάστηκε από την κοινότητα των ομοφυλοφίλων ιδιαίτερα μετά την εμφάνιση της Dana International, μίας γεμενίτισσας, ρουμανικής καταγωγής Eβραίας η οποία εκπροσώπησε το Ισραήλ στη διοργάνωση του 1998. Η Dana (κατά κόσμον Γιαρόν Κοέν) γεννημένη αγόρι το 1972 είχε κάνει επέμβαση αλλαγής φύλου το 1993 και στη συνέχεια ξεκίνησε μια πολύ επιτυχημένη καριέρα στη χώρα της σπάζοντας ταμπού αιώνων. Η εμφάνισή της (αναδείχθηκε δεύτερη στον μεγάλο τελικό) υπήρξε σταθμός για την Eurovision στέλνοντας ένα μήνυμα ανεκτικότητας στα εκατομμύρια των θεατών της διοργάνωσης, άνοιξε όμως και τη συζήτηση περί των ορίων του θεσμού και του που τοποθετείται η «κόκκινη γραμμή» ως προς τις συμμετοχές ώστε αυτές να μην γίνουν σκανδαλώδεις.

Η Eυρωπαϊκή Ραδιοτηλεοπτική Ένωση (EBU) ως διοργανώτρια αρχή του διαγωνισμού κατάφερε να βρει και να διατηρήσει τις ισορροπίες σεβόμενη το δικαίωμα στην διαφορετικότητα. Μέχρι το 2003… Τότε έκαναν την εμφάνισή τους, εκπροσωπώντας τη Ρωσία οι T.A.T.U., δύο πανέμορφα κορίτσια για τα οποία υπήρχε η φήμη (αργότερα το διέψευσαν) ότι διατηρούσαν ερωτική σχέση. Όταν τα μέλη της επιτροπής της EBU είδαν τις πρόβες θορυβήθηκαν από ένα παθιασμένο φιλί της Έλενα Κατίνα και της Γιούλια Βόλκοβα το οποίο είχαν εντάξει στην χορογραφία. Κι έριξαν «πάγο». Το φιλί αφαιρέθηκε στην παρουσίαση του τελικού. Αγνωστο κάτω από τι είδους πιέσεις. Κάποιοι είπαν ότι υπήρξε παρέμβαση της Μόσχας, κάποιοι άλλοι πάλι λένε ότι οι αντιδράσεις ήταν «εσωτερικές» με το επιχείρημα «μας βλέπουν και παιδιά». Κάποιοι άλλοι κατηγόρησαν την EBU για αναχρονιστική αυστηρότητα. Η «κόκκινη γραμμή» είχε πάντως τεθεί με ένα «ως εδώ και μη παρέκει». Όμως και το μήνυμα των κοριτσιών ήταν ξεκάθαρο στις δηλώσεις τους, άσχετα αν ήταν ή όχι ομοφυλόφιλες: είμαστε αυτό που είμαστε, κι αν σας αρέσει!

Τα επόμενα χρόνια ήσαν αρκετοί εκείνοι που έλεγαν ότι η διοργάνωση «καπελώθηκε» από την ομοφυλόφιλη κοινότητα για να μετατραπεί σε ένα μουσικοχορευτικό Gay Parade υπό την αιγίδα της EBU καθώς πολλά σχήματα ή μεμονωμένοι καλλιτέχνες έκαναν «αμφίφυλες» εμφανίσεις. Οι ενστάσεις αυτές δεν δικαιώθηκαν από το ευρωπαϊκό κοινό που συνέχισε να δίνει πολύ μεγάλα ποσοστά θεαματικότητας ούτε όμως και κάποια χώρα εξέφρασε επίσημα τέτοιου είδους ενστάσεις. Κι έτσι φτάσαμε στην Conchita Wurst!

Η γενειοφόρος εκπρόσωπος της Αυστρίας και νικήτρια του φετινού διαγωνισμού ξεσήκωσε, μετά από πολλά χρόνια, θύελλα αντιδράσεων -κυρίως μέσα από τα Social Media- σε σχέση με τις «κόκκινες γραμμές» και τα «όρια» του θεσμού. Η ειρωνεία και ο σαρκασμός περίσσεψαν από τη μία πλευρά, όμως και οι διθύραμβοι για το σύμβολο της διαφορετικότητας και της ανεκτικότητας άγγιξαν τα όρια της υπερβολής. Η Eurovision, όπως είπαμε παραπάνω, είχε δώσει τις εξετάσεις της ήδη από τη δεκαετία του ’90. Η Conchita Wurst δεν ήταν σίγουρα η πρώτη που έσπασε τα ταμπού και τον καθωσπρεπισμό. Για πολλούς δεν ήταν και η καλύτερη ως προς το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα ενώ ατέρμονη μπορεί να είναι η κουβέντα για το αν ένα σύμβολο μπορεί να είναι τόσο γκροτέσκο. Κάθε άποψη είναι σεβαστή, όμως και κάθε θεσμός με τέτοια δύναμη και απήχηση θα πρέπει να έχει κάποια όρια, έστω κι αν χρειάζεται διαρκώς να τα διαπραγματεύεται και να τα επανακαθορίζει. Εάν θέλει να τα διατηρήσει και στο μέλλον και να μην συρρικνωθεί ή να μεταλλαχθεί.

Για να το πούμε κι αλλιώς: οι κόκκινες γραμμές δεν μπαίνουν πάντοτε για να περιορίσουν μια σημερινή τάση (εν προκειμένω το δικαίωμα στην διαφορετικότητα) αλλά και για να αποτρέψουν μια αυριανή διαστρέβλωση. Θα ήταν, για παράδειγμα, αποδεκτή, του χρόνου, μια συμμετοχή με σαφείς νεοναζιστικούς συμβολισμούς και ξυρισμένα κεφάλια; Το συγκρότημα του Καιάδα, της Χρυσής Αυγής, ας πούμε; Το τραβάω πολύ; Για σκεφθείτε…

1 αναγνώστες σχολίασαν

Συμμετοχή στην συζήτηση
  1. Απ, ό,τι βλέπω είναι συνήθης η πρακτική των σύγχρονων αρθρογράφων να προεξοφλούν, υποτιμώντας, την αντίθετη άποψη.
    Προφανώς προδιαθέτει τον αναγμώστη και διευκολύνει την επιχειρηματολογία
    Αν και το άρθρο σε γενικές γραμμές είναι καλό και με βρίσκει σύμφωνο, βρίσκω εξαιρετικά προσβλητική την εισαγωγή όπου «είτε θέλουμε να το παίξουμε μπλαζέ, και αποστασιοποιημένοι από αυτό το «καρναβάλι» η … » Δεν θέλουμε να το παίξουμε μπλαζέ, ούτε αποστασιοποιημένοι
    Ο θεσμός είναι κιτς, είτε τον παρακολουθείτε (μας είναι αδιάφοροι οι λόγοι και ειλικρινά δεν μας αφορά ούτε σας ζητούμε εξηγήσεις) είτε όχι, αυτό το καρναβάλι δεν προάγει σε τίποτε την ψυχαγωγία, τη μουσική, την αισθητική
    Το γεγονός πως ένα μέρος του πλανήτη κάθεται στις τηλεοράσεις του (άλλωστε αυτή είναι και η συνήθεια πλέον) και παρακολουθεί την Eurovision, δεν λέει τίποτε από μόνο του, το ίδιο γίνεται με το ποδόσφαιρο, το αυτό και με έναν άνθρωπο που στέκεται στο ρήθρο έτοιμος να πηδήξει ατο κενό. Το ανθρωποφάγο κοινό θα υπάρχει πάντα κι έτοιμα για όλα
    Όταν ξεκινάει ένα άρθρο, πολύ καλά δομημένο, όπως αυτό, μην πρεξοφλείτε τέτοιες απαξιωτικές συμπεριφορές για τους αντίθετους με το θεσμό πολίτες
    Υπάρχουν και πιο ψηλά αισθητικά κριτήρια ακόμη κι από τον σχολιάζοντα αυτό το άρθρο σας
    Αυτά!

Υποβολή απάντησης

Παρακαλώ εισάγετε το σχόλιο σας εδώ.
Παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ.
Παρακαλώ εισάγετε το email σας εδώ.