ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΙ

Εθνικό απολυτήριο: Μετέωρο βήμα

«Καθώς περνούν τα χρόνια
 πληθαίνουν οι κριτές που σε καταδικάζουν
καθώς περνούν τα χρόνια και κουβεντιάζεις με λιγότερες φωνές,
βλέπεις τον ήλιο μ΄ άλλα μάτια»
Γ. Σεφέρης, «Κίχλη»                                                                                                                                                 

Εδώ και αρκετούς μήνες βρίσκεται σε εξέλιξη η πρόταση του Υπουργείου Παιδείας για την αναμόρφωση του Λυκείου. Επίκεντρό της είναι η καθιέρωση του Εθνικού Απολυτηρίου ως βάση για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Στο διάστημα αυτό διατυπώθηκαν και συνεχίζουν να διατυπώνονται πολλές και διαφορετικές προτάσεις και κείμενα, πολλές φορές αλληλοαναιρούμενα. Στην πορεία αυτή  λειαίνονται οι γωνίες που μπορεί να δημιουργούν προβλήματα, ψαλιδίζονται προσδοκίες  και όλα γίνονται «μεταβατικά», «σταδιακά» και «μεσομακροπρόθεσμα» σε συνθήκες επαφής με την πράξη και τις υπάρχουσες δομές.

Πολλές μεταρρυθμίσεις, λίγες αλλαγές

Είναι η τέταρτη προσπάθεια ρύθμισης των εξετάσεων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση τα τελευταία 5 χρόνια (2011-12, 2013, 2015, 2016-17).  Οι συνεχείς παλινδρομήσεις, από το ένα στο άλλο άκρο του εκκρεμούς, σε τόσο λίγο χρόνο στη διάρκεια μιας «άγονης» 5ετίας (2012-2017), δημιουργούν  εύλογες αντιδράσεις στους ενδιαφερόμενους. Γιατί να θέλει κανείς να  ενταχθεί στο εγχείρημα και να αλλάξει τις πρακτικές του κάτω από τέτοιες συνθήκες;

Το ζητούμενο είναι η σύνδεση με τη βελτίωση της διδασκαλίας-μάθησης στα σχολεία. Οι εξετάσεις από μόνες τους δεν μπορούν  να βελτιώσουν τη μάθηση-δεν υπάρχει ανάλογο ιστορικό προηγούμενο που να διαψεύδει τη θέση αυτή. Πολλές εμπειρικές μελέτες καταλήγουν  στην άποψη ότι η επικέντρωση στις εξετάσεις ως αποκλειστικό εργαλείο πολιτικής, δεν είναι  συνήθως το αποτέλεσμα μιας προσεκτικά συντονισμένης εθνικής στρατηγικής για τη βελτίωση της μάθησης. Το άλογο (μάθηση), εξακολουθεί να  βρίσκεται μπροστά από το κάρο (αξιολόγηση) ώστε να μπορεί να κινηθεί η βελτίωση.

Από την άλλη  μεριά, είναι κοινή διαπίστωση ότι οι σχολικές αλλαγές δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν, χωρίς να αντιστοιχηθούν στα κατάλληλα αξιολογικά συστήματα.  Αυτό που χρειάζεται είναι η αντίληψη της αξιολόγησης ως τμήμα του συστήματος διδασκαλίας-μάθησης που υποστηρίζει τη συνεχή βελτίωση. Στο πλαίσιο αυτό η αξιολόγηση δεν είναι μόνο για να τεκμηριώνει τι ξέρουν και τι μπορεί να κάνουν οι μαθητές/τριες, αλλά επιπλέον να δίνει ενδείξεις για το τι σκέφτονται, πώς μαθαίνουν και αποκτούν κίνητρα, τις επιρροές από το κοινωνικο-οικονομικό περιβάλλον κ.α. Για το σκοπό αυτό χρειάζονται πολλαπλές πηγές πληροφόρησης.   Ιδιαίτερα όσο υψηλότερο είναι το διακύβευμα των εξετάσεων τόσο περισσότερη πληροφόρηση χρειάζεται ώστε να γίνει αντιληπτή η γνώση και η ικανότητα-ας το έχουν αυτό υπόψη τους οι αρμόδιοι του Υπουργείου.

Ατζέντα για το μέλλον

Οι προτάσεις του Υπουργείου περιλαμβάνουν μια δέσμη μέτρων που αφορούν στην καθιέρωση του Εθνικού Απολυτηρίου (δομή μαθημάτων, ωρολόγιο πρόγραμμα, επιλογές, ρόλος της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης κ.α.). Τα μέτρα αφορούν στη διάρθρωση του απολυτηρίου, γνωστή από την ανάλογη πρόταση του 2011. Όποια σημασία και αν έχουν, τα μέτρα αυτά κινούνται στην επιφάνεια των αλλαγών. Αφορούν σε μεγάλο βαθμό στη ρύθμιση των ροών του μαθητικού δυναμικού προς την Τριτοβάθμια εκπαίδευση μέσω του εξεταστικού συστήματος. Τα κεντρικά ερωτήματα όμως είναι διαφορετικά. Έχουν διατυπωθεί και κατά την αντίστοιχη προσπάθεια κατά τη λεγόμενη «σύντομη αλλαγή» της περιόδου 2010-2011 (Οι αλλαγές πρέπει πάντα να κατανοούνται στην ιστορική και πολιτική τους διάσταση).

Ερωτήματα όπως η έμφαση στη μεθοδολογία/διαδικασίες διάχυσης των κριτικών/διερευνητικών ικανοτήτων στα γνωστικά αντικείμενα σε όλη την κλίμακα της εκπαίδευσης, οι διαδικασίες αξιολόγησής τους μέσα από ένα συνεχές και αξιόπιστο σύστημα αξιολόγησης από τις παραδοσιακές μέχρι τις λεγόμενες εναλλακτικές μορφές (performance assessment). H σχέση κεντρικών, εξετάσεων με τις επικεντρωμένες στα σχολεία και ειδικότερα τη καθημερινή αξιολόγηση στις σχολικές τάξεις. Πώς θα συνδεθούν η συγκρισιμότητα, η αξιοπιστία και εγκυρότητα των εξετάσεων με την καθημερινή αξιολόγηση;

Τέλος η έμφαση σε νέους «σχεδιασμούς μάθησης» με τη σταδιακή ένταξη των στατικών έντυπων σχολικών υλικών σε ψηφιακά υλικά διαρκώς ανανεούμενα, ανοικτά στην κριτική, δυναμικά και μεταβαλλόμενα σε διαφορετικές καταστάσεις πραγματικής ζωής. Το ερώτημα είναι αν το Εθνικό Απολυτήριο εντάσσεται στην προβληματική αυτή ως προωθητής της «ετοιμότητας» των μαθητριών/των για το μέλλον ή είναι ένα ακόμα φίλτρο της πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Τα παραπάνω μας οδηγούν να ξανασκεφτούμε τα παραδοσιακά μοντέλα των σχολικών τάξεων, τις μαθησιακές σχέσεις, τις νέες ανισότητες, τα συμβατικά προγράμματα και κατά συνέπεια την τεχνολογία της αξιολόγησης. Φαίνεται ότι αυτά είναι μερικά βασικά σημεία μιας προοδευτικής εκπαιδευτικής ατζέντας για την επόμενη 10ετία.

Οι προτάσεις του Υπουργείου δεν καταφέρνουν να διανύσουν τη απόσταση από τις γενικές ιδέες σε ένα εξειδικευμένο σώμα διαδικασιών. Επαναλαμβάνουν ακόμη μια φορά τι πρέπει να γίνει, αλλά πολύ λίγα προσφέρουν για το πώς τα σχολεία μπορούν να ενταχθούν σε νέες πρακτικές.

Το ζητούμενο δεν είναι η προσφορά ιδεών, οι περισσότερες των οποίων συζητούνται συνεχώς την τελευταία 20ετία. Το πρόβλημα είναι οι συνθήκες κάτω από τις οποίες εκείνοι που εργάζονται στα σχολεία επιζητούν τη νέα γνώση και ενεργά τη χρησιμοποιούν για να αλλάξουν τις θεμελιώδεις διαδικασίες του σχολείου. Υπάρχουν πάντα περισσότερες ιδέες για το τι να αλλάξει στην εκπαίδευση, από τα σχολεία και τις τάξεις που είναι πρόθυμες να ακολουθήσουν.

Αλλαγή στρατηγικής

Τα παραπάνω μας οδηγούν σε ένα άλλο καθοριστικό επίπεδο ανάλυσης-εκείνο της σχολικής πραγματικότητας. Σε αυτό υπερισχύουν το νόημα και η πρακτικότητα των αλλαγών, τα αποτελέσματά τους στη μάθηση, η επιβάρυνση των σχολείων, η ανάπτυξη των ικανοτήτων, η συλλογικότητα, η συνεργασία, τα υποστηρικτικά μέσα, το κλίμα εμπιστοσύνης, η δέσμευση, τα κίνητρα, η συμμετοχικότητα κ.α. Είναι ακριβώς το επίπεδο που οι περισσότερες αλλαγές αποτυγχάνουν.

Το συμπέρασμα είναι ότι το μέγεθος των καθηκόντων που ανατίθενται στα σχολεία με αφορμή το Εθνικό Απολυτήριο και ο βαθμός επεξεργασίας τους, υποδεικνύουν ότι δεν πρέπει να αναμένονται άμεσες, ευρείας έκτασης εφαρμογές που να υπόσχονται νέες πρακτικές μάθησης. Χρειάζονται μακροπρόθεσμοι σχεδιασμοί. Είναι μια πορεία, παρά ένα “γεγονός”. Στην πορεία αυτή, κάθε πρόταση είναι μια υπόθεση που πρέπει να ελεγχθεί πριν μπορέσει να γίνει πράξη. Μέχρι τότε ας υιοθετήσουμε μια ανοικτή και κριτική στάση, ιδιαίτερα σε μεγαλόστομους και επιφανειακούς «μεταρρυθμισμούς» που δεν έχουν αποκτήσει τη δυναμική να αλλάξουν τη σχολική πραγματικότητα.

 Χρήστος Δούκας,  δρ. πολιτικής της εκπαίδευσης  

Δεν υπάρχουν ακόμη σχόλια.

Υποβολή απάντησης

Παρακαλώ εισάγετε το σχόλιο σας εδώ.
Παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ.
Παρακαλώ εισάγετε το email σας εδώ.