Το κλίμα των Άγιων Ημερών επιβάλλει, μακριά από αντιπαραθέσεις να γίνει μια αναφορά σ’ ένα εξόχως κρίσιμο πολιτικό και «ανθρωπιστικό ζήτημα» που έχει διαρκή (μάλιστα) επικαιρότητα. Αυτό είναι το: «προσφυγικό-μεταναστευτικό».
Οι ευρωεκλογές δε είναι, πράγματι, ευκαιρία να τεθούν υπ’ όψιν κρίσιμα γεωπολιτικά ζητήματα καθώς και ζητήματα διεθνή που προδήλως αφορούν αμέσως και τη χώρα μας, σε αναφορά με  το «προσφυγικό-μεταναστευτικό», που το χαρακτηρίζουν περίπλοκες διαστάσεις.

Επ’ αυτού όμως του κρίσιμου και περίπλοκου «ζητήματος», το ελληνικό εκλογικό σώμα αγνοεί πλήρως τις θέσεις των κομμάτων, καθόσον οι μεν... «πολιτευόμενοι» προσπερνούν το «ζήτημα» (άλλωστε τη «γραμμή» θέλουν), τα δε κόμματα φαίνεται να μην θέλουν καν διάλογο!.. Όταν δε ειδικώς το «προσφυγικό-μεταναστευτικό» αφήνεται στη ρητορική της ακροδεξιάς, τότε το «όλον ζήτημα», μετασχηματίζεται σε «μέγιστο πρόβλημα»! Το πρόβλημα δε αυτό ασφαλώς δεν είναι «μόνο» ελληνικό. Είναι και ευρωπαϊκό!

Εν όψει αυτών, μπορεί να είναι χρήσιμα τα παρακάτω.

Οι αναγκαίες διευκρινίσεις

Στην παρούσα «ιστορική φάση» το «προσφυγικό» και το «μεταναστευτικό» δεν είναι μόνο «ψηλά στην ατζέντα»(!) της ευρωπαϊκής πολιτικής, αλλά αφορά καίριο ζήτημα που απειλεί ρωγμή στο οικονομικό και κοινωνικό γίγνεσθαι των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και χωρών εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το «φαινόμενο» δε αυτό επιβάλλεται να επιλυθεί με κοινές πρόνοιες και με βάση τις Αρχές του Ανθρωπιστικού Δικαίου.

Τούτου δοθέντος η «ευρωπαϊκή ελίτ» δείχνει κατ’ αρχήν αμήχανη ενώπιον της «δραματικής εισβολής» ατόμων από τη Μέση και Άπω Ανατολή, αλλά και από την Ασία και την Αφρική. Η αμηχανία δε αυτή αφορά και μέρος της πολιτικής ηγεσίας κρατών της Ηπειρωτικής Ευρώπης.

Η κατάσταση αυτή αφορά ασφαλώς και στην Ελλάδα, η οποία εξ αντικειμένου είναι «αχθοφόρος» βάρους που δεν της αναλογεί, ενώ δεδομένο είναι πως δεν ευθύνεται για την πρόκληση και δημιουργία του όλου φαινομένου.

Στο παρόν περίγραμμα επιχειρείται (όσο ο σχετικός χώρος το επιτρέπει), να τεθούν υπ’ όψιν τα παρακάτω, τα οποία δυστυχώς δεν έχουν τύχει της δέουσας επικοινωνίας μέσω των ΜΜΕ ηλεκτρονικού και έντυπου λόγου.

Η σχετική ορολογία: πρόσφυγας και μετανάστης

Σύμφωνα με όλες τις παραδοχές και ιδιαιτέρως της Σύμβασης της Γενεύης του 1951, «πρόσφυγας» είναι όποιο φυσικό πρόσωπο (άνθρωπος-άτομο) αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη χώρα του λόγω πολιτικής, εθνικής, φυλετικής και θρησκευτικής δίωξης, η άλλως επειδή ανήκει σε μια ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα η οποία διώκεται στη χώρα της οποίας είναι πολίτης. Ως εκ τούτου είναι απολύτως αδύνατη η επιστροφή στην πατρίδα του χωρίς να κινδυνεύει η ζωή και η ασφάλειά του.

Υπό τις προϋποθέσεις αυτές δικαιούται με βάση τον διεθνή και ευρωπαϊκό πολιτικό αλλά και νομικό πολιτισμό να ζητήσει την προστασία της προσωπικότητας, της ασφάλειας και της ζωής του από το κράτος-μέλος στο οποίο προσφεύγει.

Αντιθέτως ο «μετανάστης» δεν είναι πρόσφυγας. Δεν τελεί δηλαδή υπό το καθεστώς που προαναφέρεται. Μετανάστης είναι όποιο φυσικό πρόσωπο (άνθρωπος-άτομο) το οποίο λόγω υποκειμενικών και αντικειμενικών συνθηκών αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη χώρα του. Προσπαθεί δε να εγκατασταθεί ή άλλως να διαβιώσει σε συνθήκες προδήλως καλύτερες από εκείνες που του εξασφαλίζει η χώρα του.

Η διαφορά μεταξύ των δύο καταστάσεων, δηλαδή του «πρόσφυγα» και του «μετανάστη» είναι ότι τυχόν επάνοδος του μετανάστη στη χώρα του δεν απειλεί τη ζωή ή την ασφάλεια του, ενώ αντιθέτως (όπως έχει προεκτεθεί) η επιστροφή του πρόσφυγα δεν συμβιβάζεται με οποιαδήποτε εγγύηση ζωής και ασφάλειας. Εξού λόγου και δικαιούται να ζητήσει άσυλο στη χώρα στην οποία προσφεύγει.

Στην τρέχουσα «ορολογία» γίνεται χρήση και του εξωνομικού όρου «λαθρομετανάστης». Ο «όρος» αυτός αποδίδει την αυθαίρετη απόπειρα ή άλλως πράξη μετεγκατάστασης φυσικού προσώπου σε κράτος για το οποίο αφενός δεν υφίστανται οι πρόνοιες υποδοχής του και αφετέρου η παρουσία του είναι ανεπιθύμητη. Μάλιστα δε ποινικοποιείται με ειδικές κυρώσεις.

Ο διεθνής πολιτισμός

Η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) από καιρό έχει καταγράψει το όλο πρόβλημα που αφορά «τους πρόσφυγες του κόσμου». Δεδομένο είναι δε ότι στο πλαίσιο αυτό των προνοιών του ΟΗΕ υπάρχουν ιδιαίτερες εκτιμήσεις ότι πληθυσμός που παγκοσμίως εγγίζει τα 40 εκατ. ατόμων κινδυνεύει από τις ένοπλες συγκρούσεις, την πολιτική βία, καθώς και τη βία εντός κοινοτήτων. Τα άτομα αυτά, οι άνθρωποι αυτοί, ως άμαχοι είναι εκτεθειμένοι και ως προς την ασφάλεια και ως προς την επιβίωσή τους.

Πέραν των ατόμων που ζητούν προστασία σε άλλες χώρες, υπάρχουν και εκατομμύρια άλλων ατόμων που έχουν εγκλωβιστεί «εσωτερικά», δηλαδή διαβιούν εντός των πλαισίων του περιγράμματος του κράτους στο οποίο ανήκουν, απολύτως περιθωριοποιημένα. Τα άτομα αυτά εγγίζουν τον εφιαλτικό αριθμό των 27 εκατ.

Στις καταστάσεις αυτές συμπεριλαμβάνονται πέραν των εκτοπισμένων πληθυσμών και άτομα που είναι ανιθαγενείς. Άξιο επισημείωσης είναι δε ότι οι ανιθαγενείς εγγίζουν πλέον σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΗΕ τα 12 εκατ.
Ως εκ τούτου εγείρεται ζήτημα αλληλεγγύης των πολιτισμένων κρατών, προκειμένου να υλοποιηθεί η υποχρέωση παροχής προστασίας σε πληθυσμούς που δικαιούνται αυτού του εννόμου αγαθού, καθόσον τελούν υπό το καθεστώς που προαναφέρεται.

Ειδικότερα:

Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ έχει αναλάβει έργο προστασίας επί του προσφυγικού. Το έργο όμως αυτό πιέζεται από τις απειλές που ήδη δέχεται ο Θεσμός του ασύλου και από τη φθίνουσα διαθεσιμότητα παροχής προστασίας και εγγυήσεων των λεγόμενων πολιτισμένων κρατών.

Ως κατακλείδα

Τα προαναφερόμενα, ήδη από το 1997 έχουν απασχολήσει το Συμβούλιο της Ευρώπης προκειμένου να επιλυθούν στο πλαίσιο των Αρχών και Αξιών του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Παρά ταύτα, όμως, στο πλαίσιο της ενωσιακής τάξης πραγμάτων, ήδη υφίστανται οξείες αντιθέσεις, που δεν μπορούν να παραγνωρίζονται, παρά που είναι μειοψηφικές. Τέλος:
Αναγκαίο είναι να επισημανθεί το καθήκον των κομμάτων του δημοκρατικού τόξου, στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, να τοποθετηθούν με καθαρότητα και ευθύνη στο «πως» εννοούν και «τι» προτείνουν αναφορικώς με το «προσφυγικό-μεταναστευτικό», μη καταλείποντας πεδίο ρητορικής και εκμετάλλευσης σε ακροδεξιά μορφώματα.
--------------------------------------------------

* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC - EU).