ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΙ

Ο κορονοϊός και το κοινωνικό κατασκεύασμα της ρητορείας της «ισότητας»

Είναι μια περίοδος παράξενη. Αυτό, νομίζω, δεν μπορεί να το αμφισβητήσει κανείς. Έχει το περιεχόμενο και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά που θα της χαρίσουν μια θέση στα περίφημα μελλοντικά βιβλία της Ιστορίας. Είναι μια περίοδος που προέχει η ευθύνη, που είναι αναγκαία η κοινωνική συνείδηση. Τα δύο αυτά χαρακτηριστικά διαμορφώνουν και τη στάση του υπεύθυνου ανθρώπου και εγγυώνται μια συλλογική αντιμετώπιση του αόρατου και ασαφούς στον προσδιορισμό εχθρού. Έτσι λοιπόν, το «Μένουμε Σπίτι» αποτελεί μάλλον μια συλλογική αναγκαιότητα.

Ωστόσο, σε περιόδους κατά τις οποίες ανατρέπεται εκ θεμελίων κάθε κοινωνική σταθερά και απορρυθμίζεται η κοινωνική λειτουργία οι ανισότητες γίνονται ακόμα εμφανέστερες. Ο πρωθυπουργός στο διάγγελμά του έκανε λόγο για το ότι «απέναντι στον κορονοϊό είμαστε όλοι ίσοι». Η επίκληση της ισότητας είναι ένα ρητορικό κατασκεύασμα που εξασφαλίζει για την ώρα την υποστήριξη των –πρωτοφανών για τις δυτικές κοινωνίες αλλά απαραίτητων στο πλαίσιο της κοινωνικής συνθήκης που βιώνουμε- μέτρων εγκλεισμού και περιορισμού των κοινωνικών ελευθεριών. Θολώνει, όμως, τα νερά για τις αντικειμενικές δυσκολίες που θα βιώσει ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των συμπολιτών μας. Και αποκρύπτει τις νέες ανισότητες που θα προκύψουν την ημέρα που «θα έχουμε κερδίσει τη μάχη».

Δεν είμαστε, λοιπόν, όλοι ίσοι. Και δεν χρειάζεται να επικαλεστεί κανείς εδώ τα άκρα της κοινωνίας. Δεν διαχειρίζεται με την ίδια άνεση τη συνθήκη του εγκλεισμού ο πολίτης που μένει σε ένα όμορφο και πρόσφατα ανακαινισμένο τεσσάρι στο Παγκράτι με αυτόν που μένει σε ένα σκοτεινό και γεμάτο υγρασία διαμέρισμα σε κάποιο ισόγειο στην πλ. Βικτωρίας. Δεν θα περάσει εξίσου ευχάριστα τον εγκλεισμό του αυτός που πρόλαβε να «διαφύγει» στο εξοχικό του με θέα τη θάλασσα με αυτόν που μένει σε μια πολυκατοικία χωρίς θέρμανση. Δεν έχει τα ίδια μέσα να διαχειριστεί την κατάσταση ο φοιτητής που διέμενε στις φοιτητικές εστίες που κλείνουν με Υπουργική Απόφαση με αυτόν που έχει τη δυνατότητα να νοικιάζει ένα διαμέρισμα. Σε μια πιο συναισθηματική βάση, δεν θα περάσει το ίδιο ευχάριστα τον χρόνο του αυτός που περνά τον εγκλεισμό με την οικογένειά του με αυτόν που μένει μόνος.

«Μένοντας στο σπίτι» δεν έχουμε και τις ίδιες δυνατότητες να διαχειριστούμε την κατάσταση. Οι ανάγκες δεν θα πάψουν να υπάρχουν, επειδή ο κορονοϊός μπήκε βίαια στη ζωή μας. Ο κόσμος θα συνεχίσει να πεινάει, να χρειάζεται αγαθά πρώτης ανάγκης, να θέλει να ψυχαγωγηθεί, να διασκεδάσει. Όλα αυτά μεταφράζονται σε χρήμα. Ακόμα και αν πολλοί πλέον εργάζονται από το σπίτι –και συνεχίζουν να πληρώνονται- και άλλοι έχουν τη δυνατότητα να λάβουν το έκτακτο επίδομα αναστολής επαγγέλματος, υπάρχει ένας πολύ μεγάλος αριθμός που ούτε μπορεί να εργαστεί ούτε έχει πρόσβαση σε κάποιο επίδομα. Η εργασιακή πραγματικότητα στην Ελλάδα δεν ήταν ποτέ παράδεισος και οι σχέσεις εκμετάλλευσης, που εδώ και χρόνια επικρατούν, διαμορφώνουν μια νέα κόλαση για πολλούς.

Δεν παύει, επίσης, και ο κόσμος να αρρωσταίνει –όχι από κορονοϊό, αλλά από ό,τι πάντα αρρώσταινε. Ούτε εδώ, όμως, είμαστε όλοι ίσοι. Δεν είναι ίσος αυτός που έχει ιδιωτική ασφάλιση και μπορεί να απευθυνθεί σε ένα ιδιωτικό νοσοκομείο με αυτόν –τη μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία- που αναγκαστικά προσφεύγει σε ένα δημόσιο, τη στιγμή που όλα έχουν τεθεί στην πρώτη γραμμή της μάχης ενάντια στην πανδημία με ελλιπές προσωπικό και ανεπαρκή μέσα. Μέρες σαν και αυτές γίνονται φανερές οι επιπτώσεις της υποχρηματοδότησης, της παραμέλησης, της υποστελέχωσης, της μακροχρόνιας αδιαφορίας για το δημόσιο σύστημα υγείας, βάσεις και αυτές για την εδραίωση της κοινωνικής ανισότητας.

Επίσης, όταν με το καλό όλα αυτά αποτελέσουν παρελθόν, δεν θα επανέλθει για όλους η τόσο πολυχρησιμοποιημένη επικοινωνιακά «κανονικότητα». Η ζωή δεν διακόπτεται ποτέ αλλά διαρκώς συνεχίζεται, τροποποιώντας μέρα με τη μέρα τις συνθηκες διαβίωσης. Και αυτό το διάστημα, το τόσο παράξενο και ιδιαίτερο, θα αφήσει έντονο το αποτύπωμά του, το οποίο θα μεταφράζεται σε νέες δυσκολίες, νέες αγωνίες, νέα άγχη, νέες ανισότητες. Εκτός αν κλείσουμε τα μάτια μας και πιστέψουμε ότι δεν θα προκύψει κανείς νέος άνεργος. Ότι κανενός τα χρέη δεν θα αυξηθούν, ότι κανενός η ζωή δεν θα αλλάξει.

Είναι αλήθεια ότι αντιμετωπίζουμε μια ιδιαίτερη κοινωνική πρόκληση. Πρέπει να σταθούμε στα πόδια μας μέσα σε αυτήν την ιδιότυπη απομόνωση. Και νομίζω πως, ως κοινωνία, ωριμάζουμε. Διάβασα στο πρωτοσέλιδο μιας συμπολιτευόμενης εφημερίδας έναν τίτλο που θα ήταν γελοίος, αν η κοινωνική συγκυρία δεν τον καθιστούσε εξοργιστικό: «Κυριάκος, ο ηγέτης που ωρίμασε βίαια μια απείθαρχη κοινωνία». Η κοινωνία ωριμάζει μέσα από τις δυσκολίες, το άγχος, τον φόβο, τον επαναπροσδιορισμό των αναγκών της, την πίστη στον εαυτό της. Ωριμάζει μέσα από τη διαχείριση συναισθηματικά επίπονων καταστάσεων. Όχι με άνωθεν εντολές. Ωστόσο, η σκέψη αυτή απεικονίζει μια ακόμα έκφανση της ανισότητας, διαχρονική. Την «επόμενη ημέρα» θα υπάρχουν πάντα αυτοί που είναι πιο κοντά στα κέντρα εξουσίας και που, ως σύγχρονοι κήνσορες, θα υψώνουν επιτιμητικά τον δείκτη τους. Και φυσικά δεν θα είναι όσοι θα πληγούν τις μέρες της απορρύθμισης.

Η «επόμενη μέρα» θα ξημερώσει, αυτό είναι το μόνο βέβαιο. Έχω την πεποίθηση πως θα ξημερώσει πιο σύντομα από όσο νομίζουμε. Μακάρι και από όσο ελπίζουμε. Η πανδημία του κορονοϊού θα τελειώσει και θα αφήσει πίσω της πολύ λιγότερα θύματα από όσα φοβόμαστε. Μεγάλο θύμα θα είναι, όμως, η λειτουργία της κοινωνίας. Αυτοί που θα έχουν συντριβεί θα είναι -και πάλι- οι κοινωνικά ασθενέστεροι. Η ανισότητα θα λάβει νέες διαστάσεις. Και αυτό που θα πρέπει να αποκατασταθεί πλήρως είναι οι κοινωνικές ελευθερίες. Φαντάζει αυτονόητο, μένει να το δούμε να συμβαίνει.

Ας ελπίσουμε πως η κρίση αυτή θα επανακαθορίσει το αξιακό μας σύστημα. Θα εκτοπίσει από το επίκεντρο το πομπώδες «εγώ» και θα μας υπενθυμίσει πόσο ανάγκη έχουμε αυτό το τόσο παραμελημένο «εμείς». Αυτό το «εμείς» που διαμορφώνει μια κοινωνία ώριμη, ικανή, αποφασιστική, δίκαιη. Απέφυγα το «ίση». Τελευταία μού φαντάζει όρος συμβατός με τη συνθηματολογία...

______________________
Ο Βασίλης Νάστος είναι φιλόλογος-εκπαιδευτικός.

Δεν υπάρχουν ακόμη σχόλια.

Υποβολή απάντησης

Παρακαλώ εισάγετε το σχόλιο σας εδώ.
Παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ.
Παρακαλώ εισάγετε το email σας εδώ.