ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΙ

Να μετριάσουμε τις ανισότητες

Οι ανισότητες πλήττουν τον πυρήνα της ιδιότητας του πολίτη, ως πρωταγωνιστή του δημοκρατικού πολιτικού συστήματος.
Στη φύση οι ελλείψεις μας συνήθως οφείλονται στην τύχη. Στην κοινωνία όμως καμιά ανισότητα δεν είναι τυχαία ή αναπόφευκτη. Η προστασία των αδυνάτων, οι ίσες ευκαιρίες, η δωρεάν παιδεία, η συνεχής επιμόρφωση και η εγγύηση της ασφάλειας και ελευθερίας του πολίτη θα βοηθήσουν στη μείωση του χάσματος ανάμεσα στο πραγματικό και το ιδεώδες της δημοκρατίας.
Είναι άδικο το πεπρωμένο των ατόμων να καθορίζεται από το τυχαίο της γέννησής τους.
Η κοινωνική δικαιοσύνη επιβάλλει τη μετάβαση σε μια κατάσταση όπου η κοινωνική προέλευση θα καθορίζει στο λιγότερο δυνατό βαθμό την πορεία των ατόμων. Δηλαδή, να σχεδιάσουμε μια κοινωνία όπου το πεπρωμένο των ατόμων θα καθορίζεται αποκλειστικά από τις προσωπικές ιδιότητες και τις αποφάσεις που αυτά παίρνουν κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Βέβαια, η δημιουργία περιβάλλοντος ισότητας των ευκαιριών απαιτεί δυναμική παρουσία ενός κράτους που να εγγυάται την αμερόληπτη εφαρμογή των κανόνων…
Κατά τον John Rawls (1921-2002), μια δίκαιη κοινωνία πρέπει να εξουδετερώνει τις επιπτώσεις τυχαίων γεγονότων στον βαθμό που είναι δυνατόν. Έτσι, για παράδειγμα, το να επιτρέπουμε σε κάποιον που είναι ιδιαίτερα ταλαντούχος να κερδίζει πολύ περισσότερα από τους άλλους είναι επιτρεπτό μόνον εάν το επιπλέον που κερδίζει ωφελεί και τους φτωχότερους στην κοινωνία (π.χ. υπό μορφή φόρων και αναδιανομή).
Η μελέτη των επιπτώσεων της οικονομικής μεγέθυνσης στη ζωή των κοινωνιών οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι των πλούσιων χωρών έφτασαν στο τέλος ενός μακρινού ιστορικού ταξιδιού…
Η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων, σύμφωνα με έγκριτες αναλύσεις [R. Wilkinson, 2009], θα ήθελε οι κοινωνίες να απομακρυνθούν από την απληστία και την υπερβολή και να προσεγγίσουν ένα περιβάλλον όπου θα κυριαρχούν οι αξίες, η κοινότητα και η οικογένεια.
Η ιστορική αναδρομή μας αναγκάζει να σκεφτούμε κοινωνίες με μικρότερες ανισότητες, που να μπορούν να αντιμετωπίσουν τα πραγματικά κοινωνικά προβλήματα. Ένα τέτοιο περιβάλλον θα μας βοηθήσει να αναπτύξουμε το δημόσιο ήθος και την υποχρέωση να δουλέψουμε όλοι μαζί για να λύσουμε τα προβλήματα που μας απειλούν. Όπως είναι γνωστό, οι ανισότητες μειώνουν την αμοιβαία εμπιστοσύνη, ενισχύουν την επιθετικότητα, υποβαθμίζουν τους δημοκρατικούς θεσμούς, δηλαδή παραμέτρους που σχετίζονται με την κατανάλωση και τον ανταγωνισμό.
Πώς όμως θα οικοδομήσουμε μια τέτοια κοινωνία;
Ο κύριοι στόχοι μας πρέπει να είναι η τόνωση του αισθήματος ασφάλειας, η μείωση του φόβου και η διάχυση της αίσθησης ότι υπάρχει χώρος για όλους. Ο μετασχηματισμός της κοινωνίας μας είναι συλλογική ευθύνη. Εκείνο που έχουμε ανάγκη δεν είναι μια μεγάλη επανάσταση, αλλά ένα συνεχές ρεύμα από μικρές αλλαγές προς μια κατεύθυνση που θα προσδιορίζει το συλλογικό όραμα για μια κοινωνία ποιότητας. Εδώ αρχίζει και το μεγάλο χρέος της πολιτικής ηγεσίας. Η πολιτική ερμηνεύεται ως ο τρόπος βελτίωσης της ευημερίας του ανθρώπου, αλλάζοντας τις οικονομικές συνθήκες, θέτοντας «προτάγματα» και διαμορφώνοντας το όραμα για το μέλλον. Πρέπει να γίνει σαφές ότι μειώνοντας τις ανισότητες δεν κάνουμε μόνο πιο ευσταθές το οικονομικό μας σύστημα, αλλά ενισχύουμε την κοινωνική και περιβαλλοντική αειφορία. Εκείνο που περιμένουμε από την πολιτική και πνευματική ηγεσία είναι η διαμόρφωση του συλλογικού οράματος για μια καλύτερη κοινωνία, που να είναι εμπνευσμένο, προσεγγίσιμο και να μπορεί να γίνει κτήμα όλων μας. Είναι κοινή διαπίστωση ότι, ακόμη και μικρές μειώσεις στις ανισότητες, που είναι γεγονός σε κάποιες δημοκρατικές χώρες, έχουν σημαντική επίπτωση στην ποιότητα ζωής του κοινωνικού συνόλου. Οι περαιτέρω βελτιώσεις στην ποιότητα ζωής δεν εξαρτώνται από την περαιτέρω οικονομική μεγέθυνση. Είναι σφάλμα να νομίζουμε ότι η σταθερή οικονομία σημαίνει στασιμότητα και απουσία αλλαγής. Η μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη και πρόοδος μπορεί να προέρχονται, κυρίως, από την καινοτομία. Ο περιορισμός των ορίων στην κατανάλωση πόρων δεν μπορεί να σταματήσει την ταχύτητα των επιστημονικών ανακαλύψεων και της τεχνολογικής καινοτομίας. Οι νέες τεχνολογίες παράγουν την «αβαρή οικονομία» και οδηγούν σε υψηλά επίπεδα διαβίωσης με μικρή κατανάλωση πόρων και προστασία του περιβάλλοντος.
Το πρόβλημα της ισότητας είναι περίπλοκο…
Κατά τον Giovanni Sartori (2015): η ισότητα είναι πρόβλημα της πολιτικής ελευθερίας, όχι πρόβλημα υλικής ισότητας.

Ο. Καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς-π. Πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Πρόεδρος του Ριζαρείου Ιδρύματος

Δεν υπάρχουν ακόμη σχόλια.

Υποβολή απάντησης

Παρακαλώ εισάγετε το σχόλιο σας εδώ.
Παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ.
Παρακαλώ εισάγετε το email σας εδώ.