Το 2050 η πραγματικότητα και η καθημερινότητα της ανθρωπότητας θα είναι πολύ διαφορετικές: οι άνθρωποι θα έχουν πιθανώς εξελιχθεί σε "επαυξημένες" οντότητες, ενσωματώνοντας τεχνολογικά ενθέματα, που θα τους δίνουν πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες από αυτές που έχει ορίσει η φύση. Οι μηχανές θα είναι ίσως σε θέση να αναλαμβάνουν πρωτοβουλία, σαν να ήταν έλλογα όντα, καθώς η τεχνητή νοημοσύνη θα έχει κάνει άλματα.
Εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι θα έχουν χάσει τη δουλειά τους από τα ρομπότ, είτε αυτοί είναι ανειδίκευτοι εργάτες είτε γιατροί, ενώ οι επιχειρήσεις με τη μορφή που τις γνωρίζουμε σήμερα πιθανώς θα εκλείψουν. Η αυτοαπασχόληση εκτιμάται ότι θα αποτελέσει την επαγγελματική διέξοδο για δισεκατομμύρια ανθρώπους. Ο δε θάνατος θα έρχεται πολύ αργότερα…
Η έλευση των ρομπότ προβλέπεται να φέρει ραγδαίες αλλαγές στην αγορά εργασίας, την οικονομία και την επιχειρηματικότητα, με τους ρυθμούς να επιταχύνονται σημαντικά μετά το 2025-2030, όταν τεράστια, προς το παρόν αδρανή κεφάλαια, της τάξης των 7-10 τρισ. δολαρίων, εκτιμάται ότι θα αρχίσουν να "πέφτουν" στην παγκόσμια αγορά, χρηματοδοτώντας την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών.
Τα παραπάνω προκύπτουν από όσα ανέφερε, σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Επαμεινώνδας Χριστοφιλόπουλος, CEO του ελληνικού κόμβου του "The Millenium Project", το οποίο ξεκίνησε το 2002 ως πρωτοβουλία του ΟΗΕ, με στόχο να ανοίξει τη συζήτηση για το μέλλον της ανθρωπότητας. Αυτή τη στιγμή είναι ανεξάρτητος συμβουλευτικός φορέας με έδρα την Ουάσιγκτον και κόμβους σε 60 χώρες ανά τον πλανήτη. Το παγκόσμιο δίκτυο του Millenium Project, με τη συμμετοχή του Ελληνικού Κόμβου, πραγματοποίησε έρευνα για τον "Κόσμο το 2050" και κατέληξε σε τρία πιθανά σενάρια, που περιγράφουν πτυχές από τρεις εξίσου πιθανές εκδοχές του μέλλοντος. Για τις εκδοχές αυτές συζητήσαμε με τον κ.Χριστοφιλόπουλο.
ΕΡ. Πρόσφατα ο επιχειρηματίας, εφευρέτης και επενδυτής Elon Musk είπε ούτε λίγο ούτε πολύ ότι αν οι άνθρωποι δεν προσθέσουμε ένα ψηφιακό στρώμα νοημοσύνης στον εγκέφαλό μας, σε λίγες δεκαετίες θα έχουμε καταλήξει να είμαστε για τις μηχανές ό,τι είναι σήμερα για εμάς οι κατοικίδιες γάτες. Πώς το σχολιάζετε;
ΑΠ. Όσο κι αν ακούγεται εξωπραγματικό, σε αυτό συμφωνούν οι περισσότεροι, ότι κάπως έτσι θα είναι τα πράγματα. Τώρα θεωρούμε ότι είμαστε στο στάδιο της ασθενούς Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ), η οποία μπορεί να κάνει μόνο πολύ συγκεκριμένα πράγματα και εργασίες που της αναθέτουμε. Στο επόμενο στάδιο ανάπτυξης της ΤΝ, όμως, θα δούμε πλέον τις μηχανές ν' αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και να βελτιώνονται διαρκώς, με βάση τα ερεθίσματα που λαμβάνουν από τον φυσικό κόσμο, την επικοινωνία τους με τους ανθρώπους και τα δεδομένα που θα απορροφούν από το Ίντερνετ των Πραγμάτων (ΙοΤ). Έτσι θα γίνουν τελικά πιο έξυπνες από τον άνθρωπο. Το βασικό ερώτημα που ανακύπτει είναι πώς θα αντιδράσει η ανθρωπότητα και με ποιον τρόπο θα διαφυλάξει την ποιότητα ζωής και την εργασία. Μια από τις εναλλακτικές στις οποίες συμφωνούν αρκετοί, με τα όποια προβλήματα και κινδύνους εμπεριέχει, είναι ότι θα πρέπει να πάμε στον "επαυξημένο άνθρωπο", δηλαδή σε έναν άνθρωπο που θα έχει βελτιώσει τις ικανότητές του με ενθέματα τεχνολογικά.
ΕΡ. 'Ανθρωποι με τεχνολογικά ενθέματα, ρομπότ που αναλαμβάνουν πρωτοβουλία... Ακούγεται τρομαχτικό.
ΑΠ. Ναι, μας ακούγεται τρομαχτικό, γιατί στον δυτικό κόσμο έχουμε μεγαλώσει με μια κουλτούρα, στην οποία ταινίες και βιβλία επιστημονικής φαντασίας συνήθως παρουσιάζουν τις μηχανές σαν κάτι κακό. Αν πάμε στην άλλη πλευρά του πλανήτη, στην Ιαπωνία για παράδειγμα, η κουλτούρα και οι απόψεις για το θέμα είναι διαφορετικές, γιατί εκεί το ρομπότ συνήθως έχει τη θέση του καλού...
ΕΡ. Πάντως, τόσο στον δυτικό κόσμο, όσο και στην Ασία, όλοι συμφωνούν ότι εκατομμύρια θέσεις εργασίας, ακόμη και δικηγόρων και γιατρών, θα χαθούν οπωσδήποτε...
ΑΠ. Πράγματι, ακόμη και επαγγέλματα για τα οποία δεν θα αναμέναμε κάτι τέτοιο, αναμένεται να χτυπηθούν. Ήδη στις ΗΠΑ υπάρχουν apps για κινητά, στα οποία με 10 δολάρια παρουσιάζεις τα συμπτώματά σου και σού κάνουν μια πρώτη ιατρική γνωμάτευση, που αποδείχτηκε ότι κατά 99% είναι σωστή. Αντίστοιχα θα επηρεαστούν και δικηγόροι, θα δούμε την επίλυση εταιρικών διαφορών να γίνεται αυτόματα, από έναν υπολογιστή. Η ανεργία είναι δεδομένη, όλοι συμφωνούν σε αυτό, θα είναι δε μια δομική τεχνολογική ανεργία, που δεν θα μπορεί να αντιμετωπιστεί με τα εργαλεία που έχουμε μάθει να χρησιμοποιούμε, δεν θα μπορούμε, π.χ., να δημιουργήσουμε θέσεις εργασίας κάνοντας επενδύσεις. Αυτό που αναμένουμε, με βάση και τα τρία σενάρια που επεξεργαστήκαμε, είναι η αύξηση της αυτοαπασχόλησης. Η γενιά της νέας χιλιετίας έλκεται από διαφορετικά μοντέλα εργασίας, θέλει να δουλεύει από το σπίτι ή την παραλία, επιθυμεί να έχει συνεργασίες με διάφορους εργοδότες... Αυτό πιθανότατα θα το δούμε να γίνεται σε μεγαλύτερο βαθμό στο μέλλον.
ΕΡ. Σε ποιους τομείς αναμένεται να δούμε τη μεγαλύτερη αύξηση αυτοαπασχόλησης;
ΑΠ. Σίγουρα στον τομέα πληροφορικής, αλλά και σε άλλους τομείς, όπως το graphic design. Θα δούμε ακόμη ανθρώπους που θα παρέχουν υπηρεσίες στο επίπεδο της προσωπικής μας ζωής, που θα μας βοηθούν να αποδεχτούμε τις εξελίξεις, που θα μας καθοδηγούν στο πώς θα ζούμε καλύτερα και πώς θα βελτιωθούμε...Επίσης, ένας human resource manager, π.χ., θα δουλεύει ως freelancer για δύο-τρεις εταιρείες αντί για μία, δεν υπάρχουν όρια σε αυτό. Αναμένεται ακόμη να δούμε σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό να αναπτύσσεται αυτό που αποκαλούμε "sharing economy", που το σύγχρονο παράδειγμά του είναι η Uber και η ΑirBnB. Πιθανώς θα δούμε (και αυτό δεν φαίνεται τώρα, καθώς σήμερα υπάρχει στροφή σε θέματα επιστήμης, τεχνολογίας, engineering) εκ νέου άνοδο της ζήτησης για επαγγέλματα που βασίζονται πιο πολύ στη δημιουργικότητα, στις τέχνες και στις ανθρωπιστικές επιστήμες.
ΕΡ. Κάποιοι άνθρωποι, πάντως, είτε από τους γηραιότερους είτε από τους οικονομικά αδύναμους, δεν θα μπορέσουν να επιβιβαστούν στο τρένο. Με αυτούς τι γίνεται; Πώς θα επιβιώσουν;
ΑΠ. Και στα τρία σενάρια του Millenium Project, διατυπώνεται με αρκετή βεβαιότητα η εκτίμηση ότι θα δούμε ν΄ αναπτύσσεται η έννοια του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, δηλαδή ενός ποσού που όλοι θα δικαιούνται να λαμβάνουν κάθε μήνα. 'Ηδη κάποιες χώρες εφαρμόζουν πιλοτικά αυτό το μοντέλο. Το μεγάλο πρόβλημα για την εφαρμογή του σήμερα είναι η χρηματοδότηση. Ωστόσο αυτό που αναμένουμε καθοδόν προς τη δεκαετία του 2030 είναι ότι το κόστος ζωής θα μειωθεί, χάρη στις νέες τεχνολογίες: θα έχουμε φθηνότερη ενέργεια και μεταφορές, φθηνότερη παροχή υπηρεσιών κτλ. Αυτό σταδιακά θα κάνει εφικτή την παροχή ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. 'Οταν οι υπηρεσίες αυτές γίνουν φθηνότερες, το κράτος θα μπορεί π.χ., με 500 δολάρια τον μήνα να καλύπτει βασικές ανάγκες του ανθρώπου, για τις οποίες σήμερα χρειάζονται 1500 δολάρια...
ΕΡ. Οι επιχειρήσεις θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν με τη σημερινή τους μορφή;
ΑΠ. Δεν νομίζω ότι θα έχουμε επιχειρήσεις στη μορφή που γνωρίζουμε σήμερα. Αυτό που αναμένουμε βάσει των σεναρίων είναι ότι την επόμενη δεκαετία ένα μεγάλο μέρος συσσωρευμένου κεφαλαίου, της τάξης των 7-10 τρισ. δολάρια, θα αρχίσει να πέφτει στην αγορά και να επενδύεται μαζικά σε νέες τεχνολογίες. Αυτό σημαίνει ότι θα έχουμε ραγδαία ανάπτυξη σε τομείς όπως η ΤΝ, η βιοτεχνολογία, η συνθετική βιολογία, η εικονική, μικτή και επαυξημένη πραγματικότητα, κι όλα αυτά θα δημιουργήσουν μια καινούργια οικονομία σε τομείς που σήμερα μόνο να τους διαισθανθούμε μπορούμε. Εκεί οι εταιρείες θα πρέπει να δείξουν μεγάλη προσαρμοστικότητα. Στα πρώτα χρόνια θα τις δούμε ίσως να εστιάζουν σε νέα επιχειρηματικά μοντέλα και σε νέα κομμάτια της κοινωνίας. Για παράδειγμα, η silver economy, αυτή που αφορά τους ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας, θα αποκτήσει πολύ μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς, εκεί θα βγουν εστιασμένες καινούργιες υπηρεσίες και προϊόντα. Ο ηλικιωμένος του αύριο θα έχει πολύ μεγαλύτερες απαιτήσεις κι εκεί θα προκύψουν ευκαιρίες σε βραχυπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
ΕΡ. Υποθέτω ότι η εξέλιξη της επιστήμης θα παρατείνει την παραγωγική διάρκεια ζωής των ανθρώπων και την ηλικία συνταξιοδότησης...
ΑΠ. Θεωρείται ότι σταδιακά θα υπάρξει η δυνατότητα να καταπολεμήσουμε τον θάνατο, έτσι τουλάχιστον αναφέρουν οι πιο "ακραίοι", ακραίοι μεν, αλλά πάντα καθηγητές σε μεγάλα πανεπιστήμια. Θεωρούν ότι υπάρχει τρόπος να επιμηκυνθεί η διάρκεια ζωής μας, ίσως το προσδόκιμο ξεπεράσει και τα 100 χρόνια στην επόμενη 20ετία. Γύρω στο 2050 θα γίνουν ορατές αυτές οι εξελίξεις, αλλά μετά το 2025-2030 θα αρχίσουν να τρέχουν πιο γρήγορα τα πράγματα. Τότε θα δούμε μια ραγδαία αλλαγή, που με τη σειρά της θα τροφοδοτήσει άλλες, με αποτέλεσμα ν' αλλάξει τελείως ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούμε σήμερα...
ΕΡ. Φαντάζομαι ότι θα αλλάξει και ο τρόπος με τον οποίο αυτοπροσδιορίζεται ο άνθρωπος, που ίσως δεν θα νιώθει πια το κέντρο του σύμπαντος...
ΑΠ. 'Οταν θα φτάσουμε σε αυτό που λέμε "singularity", δηλαδή στο σημείο που η τεχνητή νοημοσύνη θα ξεπεράσει την ανθρώπινη, θεωρούμε ότι θα είναι και το τέλος της εποχής του ανθρώπου όπως τον γνωρίζουμε σήμερα. Θα αρχίσει η εποχή ενός καινούργιου είδους, ίσως σε συνεργασία με την τεχνητή νοημοσύνη...
Τα σενάρια του Millenium Project παρουσιάστηκαν πρόσφατα στη Θεσσαλονίκη, σε workshop που οργάνωσε ο Ελληνικός Κόμβος του, σε συνεργασία με το Phemonoe Lab, τη Resilient Thessaloniki (δήμος Θεσσαλονίκης) και το Δίκτυο ΠΡΑΞΗ, με την υποστήριξη της Draxis. 'Οπως διευκρινίστηκε, τα σενάρια αυτά δεν συνιστούν προφανώς πρόβλεψη του μέλλοντος, αλλά έχουν ώς στόχο να κατανοηθούν οι πιθανές μελλοντικές αλλαγές έως το 2050, ώστε να χαραχτεί μακροπρόθεσμη στρατηγική, που θα επιτρέψει στην ανθρωπότητα να αντικρίσει τη θετική όψη του νομίσματος μόνο.

Πηγή : ΑΠΕ-ΜΠΕ